Mục lục bài viết
1. Xúc cảm là gì?
Xúc cảm thể hiện và phản ánh trạng thái cảm xúc của con người. Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất tạo nên sự phong phú trong đời sống tinh thần của một người. Khi tâm trạng được phản ánh trong từng bối cảnh, con người có suy nghĩ và cảm xúc. Các xúc cảm không cố định, nó thay đổi tùy thuộc vào tình trạng tình cảm, vào bối cảnh con người tham gia.
Xúc cảm là thái độ và những rung động của một con người ở những thời điểm, gắn với những sự kiện khác nhau. Xúc cảm được tạo ra đối với một người khác, hoặc một sự kiện, hiện tượng nào đó bất kỳ trong cuộc sống. Nó mang đến suy nghĩ, thái độ và phản ánh thành cảm xúc cụ thể.
Các yếu tố phản ánh của xúc cảm:
Có thể thấy xúc cảm ở bất kỳ nơi đâu và bất kỳ thời điểm nào. Chắc hẳn tất cả chúng ta đều dễ dàng gặp được những việc, hiện tượng và chúng ta sẽ bày tỏ thái độ đối với những hiện tượng đó. Mỗi trạng thái cảm xúc, mỗi thời điểm lại mang đến xúc cảm riêng. Thái độ đó có thể là yêu thích hoặc thù ghét tùy thuộc vào hiện tượng mà ta nhìn thấy là gì? Hoặc mức độ xúc cảm có thể thay đổi thùy thuộc vào thời gian, không gian hay địa điểm.
Xúc cảm mang tính tích cực hay mang tính tiêu cực. Từ đó mang đến cho con người các trạng thái tình cảm, làm đa dạng đời sống tinh thần của con người. Tất cả những thái độ đó với những hiện tượng diễn ra xung quanh chúng ta được gọi là xúc cảm.
Định nghĩa xúc cảm:
Tuy nhiên, không có khái niệm nào có thể định nghĩa xúc cảm một cách chính xác. Các trạng thái cảm xúc đó không thể xác định là gì, như thế nào. Ta chỉ có thể thấy được các đặc điểm nhìn thấy khi xúc cảm biểu hiện. Bởi xúc cảm là một phạm trù rất đa dạng và xúc cảm được thể hiện dưới nhiều dạng khác nhau. Nó cũng thay đổi và biến đổi linh hoạt trong suy nghĩ thực tế của con người.
Theo nhà tâm lý học Feht Russel thì “Xúc cảm là thứ mà mọi người đều biết nhưng không thể định nghĩa được”. Khi có xúc cảm, chúng ta đều nhận diện và gọi tên được nó. Nhưng không phải ai cũng có thể đưa ra các dấu hiệu để xác định khi nào xúc cảm được thể hiện.
Theo như nhận định của nhà tâm lý này thì tất cả mỗi chúng ta đều biết và đều biết thể hiện xúc cảm của bản thân. Chúng ta cũng có thể điều chỉnh, cân đối hay nhận diện được từng xúc cảm. Tuy nhiên, không thể định nghĩa nó một cách chính xác và khái quát nhất.
Như vậy theo các nhà tâm lý học thì xúc cảm mang tính nhất thời và không ổn định. Nó được thay đổi, mang đến sự phản ứng của con người trước các câu chuyện, trước tình huống thực tế. Có thể được thể hiện chủ yếu dưới hai dạng là yêu và ghét. Hay nói cách khác là những cảm xúc tích cực và tiêu cực.
2. Xúc cảm tiếng Anh là gì?
Xúc cảm tiếng Anh là Emotion.
3. Các mức độ của xúc cảm:
Xúc cảm là một mức độ phản ánh cảm xúc cao hơn, thể hiện cho từng thời điểm. Nó là sự thể nghiệm trực tiếp của một tình cảm nào đó trong một hoàn cảnh xác định. Các xúc cảm có thể thay đổi, biến đổi linh hoạt cũng như thay đổi về mức độ. Nếu các tình cảm là lâu dài, là ổn định thì xúc cảm lại mang tính nhất thời.
Tuy nhiên, tùy theo cường độ, tính ổn định (thời gian tồn tại) và tính ý thức cao hay thấp người ta lại chia xúc cảm nói chung làm hai loại:
– Xúc động:
Là một dạng của xúc cảm có cường độ rất mạnh. Xảy ra trong một thời gian ngắn và khi xảy ra xúc động con người thường không làm chủ được bản thân mình. Xúc động thường diễn ra khi con người bất ngờ, không đoán trước được các sự việc sẽ diễn ra trong tương lai gần. Do đó họ không có năng lực kiểm soát hay làm chủ cảm xúc của mình.
Xúc động mạnh khiến con người khó làm chủ được trạng thái tâm lý, cả giận mất khôn. Những người này thường không ý thức được hậu quả hành động của mình. Họ cũng nhanh chóng hối hận đối với các việc làm sau khi kích động.
– Tâm trạng:
Là một dạng khác của xúc cảm, nó có cường độ vừa phải hoặc tương đối yếu. Các tâm trạng lại có thể kéo dài và âm ỉ hơn so với trạng thái xúc động. Nó tồn tại trong một thời gian tương đối dài, có khi hàng tháng, hàng năm và con người không ý thức được nguyên nhân gây ra nó. Điều này khiến con người trở lên bức bối, u uất và khó chịu. Cũng như ảnh hưởng đến cảm xúc, đời sống tinh thần.
Tâm trạng là một trạng thái xúc cảm chung bao trùm lên toàn bộ các rung động và làm nền cho hoạt động của cơn người. Nó cũng tác động đến công việc, hoạt động, suy nghĩ của con người trong khoảng thời gian đó. Có ảnh hưởng rõ rệt đến toàn bộ hành vi của họ trong một thời gian khá dài. Tùy thuộc vào tâm trạng mà ảnh hưởng tích cực, tiêu cực đến đời sống tình cảm của con người.
Nguồn gốc của tâm trạng rất khác nhau: Có những nguồn gốc gần và những nguồn gốc xa. Nguồn gốc chủ yếu để gây tâm trạng là vị trí, tác động của cá nhân trong xã hội.
4. Đặc điểm của xúc cảm trong tâm lý học?
Có thể thấy, xúc cảm giống như những bản năng khác của con người. Nó tồn tại để giúp cơ thể định hướng và thích ứng với tư cách một cá thể đơn lẻ. Các xúc cảm đến nhanh chóng, thể hiện các cảm xúc mãnh liệt. Nó cũng hết nhanh chóng, không mang tính cố định như tình cảm mà ta dành cho một người.
Do sự tác động khách quan từ yếu tố bên ngoài mà xúc cảm có thể hiện thái độ cá nhân của một người đối với hiện tượng khách quan đó. Cũng chính từ đó mang đến sự chân thật, phản ánh thực tế của xúc cảm.
+ Nội dung và hình thức của xúc cảm mang tính chủ quan. Được phản ánh trong chính bản thân con người, tâm trạng của con người trước điều kiện tác động bên ngoài. Nghĩa là nó thể hiện thái độ chủ quan của cá nhân đối với một hiện tượng khách quan nào đó. Từ đây hình thành các đánh giá, nhận định, trạng thái cảm xúc tương ứng.
+ Xúc cảm là nét nổi bật thể hiện trạng thái tâm lý của mỗi người.
+ Xúc cảm có cơ sở vật chất trên vỏ não và có khuynh hướng truyền cảm.
Các đặc điểm của xúc cảm:
+ Xúc cảm là một quá trình tâm lý, diễn biến và phản ánh tâm lý.
+ Xúc cảm mang tính chất nhất thời, không ổn định và phụ thuộc hầu như vào những yếu tố khách quan bên ngoài.
+ Xúc cảm hẩu như tồn tại ở dạng hiện thực.
+ Xúc cảm giúp thực hiện chức năng sinh vật, nó gắn liền với phản xạ tự nhiên. Vì vậy nó không chỉ tồn tại ở người mà còn có thể tồn tại ở các loài vật.
5. Vai trò của xúc cảm trong tâm lý học?
Có thể nói, xúc cảm đóng vai trò rất quan trọng đối với cuộc sống của mỗi con người. Nhờ có xúc cảm mà con người được sống là chính mình, được thể hiện tình cảm nhanh chóng đến sự kiện, mọi người xung quanh. Nó tạo nên giá trị tinh thần của mỗi người, mà đây là yếu tố không thể thiếu trong đời sống của mỗi người.
Các xúc cảm giúp đánh giá con người trước thế giới. Cũng từ đó mang đến sự yêu, buồn, mừng, giận và các đồng cảm.
Cụ thể, xúc cảm có những vai trò sau đây đối với đời sống con người:
+ Đối với quá trình nhận thức của một con người: Xúc cảm luôn là động lực thúc đẩy tiềm thức và hành động của mỗi chúng ta. Qua đó mang đến các nhận thức, phản ánh cảm xúc của con người với thế giới xung quanh. Từ đó kích thích sự tìm tòi và sáng tạo của mỗi người. Cũng như mang đến tâm trạng, đời sống tình cảm phong phú.
+ Đối với đời sống thường ngày: Xúc cảm đóng vai trò quan trọng về cả tâm lý và sinh lý của mỗi người. Trong cuộc sống là một chuỗi các sự kiện, và tác động, mang đến cảm xúc thực tiễn cho con người. Xúc cảm chính là yếu tố đầu tiên thúc đẩy và hình thành nhu cầu cầu về tình cảm và những nhu cầu khác trong đời sống tinh thần của mỗi một người.
Nhờ có xúc cảm mà cuộc sống của con người trở lên đa dạng, phong phú hơn.
+ Trong công việc: Xúc cảm giúp thúc đẩy con người, tạo động lực cho con người vượt qua mọi khó khăn trở ngại. Xúc cảm mang đến sự cống hiến, sự nhiệt huyết và tinh thần phấn đấu. Các động lực được đặt ra để hoàn thành tốt nhất mục tiêu.
Bởi nếu một người được thúc đẩy bởi yếu tố xúc cảm, người đó sẽ có tinh thần mạnh mẽ và có nhiều động lực hơn. Cũng như được tôi luyện, được nhận thức và trải nghiệm nhiều trong cuộc sống. Từ đó có thể hoàn thành công việc và vượt qua những khó khăn một cách dễ dàng hơn.
Các khía cạnh khác nhau của cuộc sống, các con người khác nhau chúng ta gặp cho ta xúc cảm khác nhau. Đồng thời, thông qua hoạt động của xúc cảm, tình cảm của con người sẽ có cơ hội nảy nở và trở nên phong phú hơn. Xúc cảm thể hiện chân thực hơn cảm xúc của con người trong từng thời điểm, qua đó mang đến tình cảm, thái độ của con người.
