Đối với các cá nhân, tổ chức kinh doanh thì việc huy động vốn, vay vốn là rất cần thiết, khi cần các nguồn vốn để kinh doanh người ta thường nghĩ đến các trung gian tài chính. Vậy, trung gian tài chính là gì? Trung gian tài chính có các hình thức nào?
Mục lục bài viết
1. Trung gian tài chính là gì?
Trung gian tài chính được hiểu là những tổ chức thực hiện việc huy động vốn nhàn rỗi của những cá nhân muốn tiết kiệm, sinh lời và sau đó cung cấp vốn cho những chủ thể có nhu cầu về vốn. Hay nói cách khác thì trung gian tài chính là những tổ chức đóng vai trò trung gian giữa hai bên trong một giao dịch tài chính.
Các tổ chức trung gian tài chính cung cấp một số lợi ích cho người tiêu dùng như bảo đảm tính an toàn, tính thanh khoản và tính kinh tế theo quy mô liên quan đến quản lý tài sản và ngân hàng.
Trên thực tế các trung gian tài chính là cơ sở kinh doanh tiền tệ và giấy tờ có giá với mục đích sinh lời. Các trung gian tài chính đóng vai trò là những trung gian về: huy động vốn và cho vay vốn, trung gian thanh khoản, trung gian thông tin cung cấp thông tin tài chính đến các chủ thể trong nền kinh tế, đồng thời đưa ra những bảng phân tích, nhận định, dự đoán về các vấn đề, xu hướng của nền kinh tế….
2. Cách thức hoạt động của trung gian tài chính?
Người trung gian có thể cung cấp các gói thanh toán, cho thuê, bảo hiểm hoặc các dịch vụ tài chính khác. Tuy nhiên, trung gian tài chính phi ngân hàng không chấp nhận tiền gửi từ công chúng.
Các trung gian tài chính chuyển tiền từ các bên thừa vốn sang các bên cần vốn. Nhiều trung gian tham gia vào các sàn giao dịch chứng khoán và sử dụng các kế hoạch dài hạn để quản lý và phát triển quỹ của họ.
Các ngân hàng kết nối người đi vay và người cho vay bằng cách cung cấp vốn từ các tổ chức tài chính khác. Các công ty bảo hiểm thu phí bảo hiểm cho các hợp đồng và cung cấp các quyền lợi của chính sách.
Quỹ hưu trí thay mặt các thành viên thu tiền và phân phối các khoản thanh toán cho những người hưu trí.
3. Các hình thức trung gian tài chính?
Trung gian tài chính tồn tại dưới các hình thức sau đây:
Một là, hình thức một ngân hàng thương mại:
Ngân hàng thương mại được ví là nhòm trung gian tài chính lớn nhất mf các cá nhân, tổ chức kinh doanh thực hiện giao dịch thường xuyên nhất.
Các ngân hàng thương mại huy động vốn chủ yếu dưới dạng: Tiền gửi thanh toán, tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi có kỳ hạn. Vốn huy động được thì các ngân hàng thương mại dùng để cho vay dưới các dạng như: vay thương mại, vay tiêu dùng, vay bất động sản và để mua chứng khoán chính phủ, trái phiếu của chính quyền địa phương
Đây là loại hình ngân hàng xuất hiện đầu tiên và phổ biến nhất hiện nay. Loại ngân hàng này kinh doanh chủ yếu trong lĩnh vực tín dụng ngắn hạn, tuy nhiên gần đây nhờ nguồn vốn huy động dồi dào nó bắt đầu vươn sang lĩnh vực tín dụng trung và dài hạn. Ngoài ra nó còn cung cấp các dịch vụ thanh toán qua ngân hàng và buôn bán ngoại tệ.
Hai là, hình thức các hiệp hội tiết kiệm và cho vay
Các hiệp hội tiết kiệm và cho vay là một đối thủ cạnh tranh đáng gờm của ngân hàng thương mại bởi nó vừa có phạm vi hoạt động cũng tương tự như các ngân hàng thương mại, nguồn vốn chủ yếu của các hiệp hội này là các khoản tiền gửi thanh toán, tiền gửi tiết kiệm và tiền gửi có kỳ hạn, phần còn lại thì vay từ các nguồn khác và vay của chính quyền địa phương hay trung ương.
Tiền vốn của các hiệp hội này thu được chủ yếu để cho vay bất động sản với thời hạn dài.
Ba là, ngân hàng tiết kiệm
Ngân hàng tiết kiệm được thành lập với mục đích huy động các khoản tiền tiết kiệm của các cá nhân trong xã hội. Phương thức hoạt động của ngân hàng tiết kiệm mang tính tương trợ là chủ yếu, chứ không như ngân hàng thương mại là nhằm mục đích kinh doanh là chính. Vốn hoạt động chủ yếu của ngân hàng tiết kiệm là từ tiền gửi tiết kiệm của dân chúng hoặc là vốn đóng góp của các nhà hảo tâm.
Bốn là, hình thức quỹ tín dụng
Đây là một trung gian tài chính, được thành lập theo hình thức góp vốn cổ phần và hoạt động theo nguyên tắc tập thể, tự nguyện, hợp tác và bình đẳng.
Căn cứ theo quy định tại điều 64 Luật Các tổ chức tín dụng quy định:
“Tổ chức tín dụng hợp tác được huy động vốn của các thành viên và của các tổ chức cá nhân để cho các thành viên vay. Việc cho các đối tượng không phải là thành viên vay phải được
Đại hội thành viên hoặc Đại hội đại biểu chấp thuận và không được vượt quá tỷ lệ tối đa do Ngân hàng Nhà nước quy định”.
Theo quy định này, có thể hiểu thường quỹ tín dụng không cho người ngoài vay tiền mà chỉ cho các thành viên trong quỹ thôi. Các thành viên của quỹ góp tiền vào quỹ dưới hình thức mua các thẻ thành viên có mệnh giá bằng nhau, để thực hiện việc quản lý hoạt động của quỹ thì các thành viên sẽ cùng nhau bầu ra một người quản lý.
Năm là, hình thức các công ty bảo hiểm
Các công ty bảo hiểm thu phí bảo hiểm để thành lập nên quỹ bảo hiểm phục vụ cho mục đích bồi thường. Bằng hình thức ký kết hợp đồng bảo hiểm kèm theo các điều khoản liên quan đến việc bồi thường cho người mua một khoản tiền nhất định trong trường hợp xảy ra rủi ro thì các công ty bảo hiểm có chức năng chủ yếu là cung cấp phương tiện để bảo vệ các hộ gia đình hoặc các hãng kinh doanh trước những tổn thất về tài chính do những rủi ro nhất định như: các tai nạn, mất trộm, cháy, ốm đau, mất khả năng làm việc, chết….
Do hầu hết các khoản phí bảo hiểm đều được thu hết trước khi bồi thường nên công ty bảo hiểm có một khoảng thời gian từ dưới 1 năm cho tới hàng chục năm để sử dụng quỹ bảo hiểm. Lúc này các công ty bảo hiểm sẽ dùng số tiền mà người mua đã đóng vào bảo hiểm đó đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản hoặc thực hiện các hoạt động đầu tư tài chính khác như góp vốn liên doanh, thành lập công ty chứng khoán, cung cấp các khoản tín dụng trực tiếp…
Sáu là, hình thức các quỹ trợ cấp hưu trí
Các quỹ trợ cấp hưu trí được thành lập với mục đích giúp cho người lao động khi về hưu có được những khoản thu nhập ổn định thông qua cung cấp các chương trình lương hưu.
Nghĩa là những người tham gia vào chương trình sẽ góp những khoản đóng góp định kỳ trong thời gian những người này còn đang làm việc để khi về hưu họ sẽ được nhận tiền trợ cấp hưu trí được trả một lần khi về hưu hoặc trả định kỳ đều đặn cho đến khi chết. Ngoài ra, các chương trình lương hưu còn được đóng góp bởi cả các chủ thuê lao động và thậm chí cả chính phủ.
Hoạt động của các quỹ hưu trí không chỉ đảm bảo khoản thu nhập thường xuyên ổn định cho những người về hưu mà còn góp phần lưu chuyển vốn nhàn rỗi đến những nơi có nhu cầu về vốn.
Ngoài ra, các chương trình lương hưu còn quy định thời gian tối thiểu phải tham gia đóng góp hoặc số năm tối thiểu phải làm việc tại một công ty để được nhận lương hưu từ quỹ trợ cấp hưu trí của công ty đó
Các quỹ trợ cấp hưu trí hoạt động dưới hai hình thức sau: các chương trình trợ cấp hưu trí tư nhân và các chương trình trợ cấp hưu trí công cộng
Bảo hiểm xã hội không chỉ chi trả lương hưu mà cả chi phí khám chữa bệnh và trợ cấp mất sức lao động.
Bảy là, qua các công ty tài chính
Nếu như hoạt động của các ngân hàng thương mại chủ yếu là tập hợp các khoản tiền gửi nhỏ để cho vay các khoản tiền lớn, thì các công ty tài chính lại huy động những khoản tiền lớn rồi chia ra để cho vay những khoản nhỏ.
Các công ty tài chính này huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu, trái phiếu, hay thương phiếu. Đặc trưng của nó là cung ứng chủ yếu các loại tín dụng trung hạn và dài hạn.
Tám là, qua các trung gian đầu tư
Các trung gian đầu tư là các trung gian tài chính chuyên hoạt động trong lĩnh vực đầu tư. Các trung gian đầu tư này chủ yếu hỗ trợ cho các chủ thể kinh tế huy động vốn để tài trợ cho các dự án đầu tư của mình cũng như giúp cho các nhà đầu tư nhỏ có thể đầu tư trực tiếp khoản tiền nhàn rỗi vào thị trường vốn.
Chín là, ngân hàng đầu tư
Chức năng chủ yếu của các ngân hàng đầu tư là giúp đỡ các doanh nghiệp, chính phủ huy động vốn thông qua phát hành chứng khoán. Các ngân hàng đầu tư còn hỗ trợ cho việc hợp nhất giữa các công ty hoặc giúp một công ty này mua lại một công ty khác
Các ngân hàng đầu tư hỗ trợ cho việc phát hành chứng khoán thông qua các hoạt động: Trước tiên là tư vấn cho các công ty sau đó đứng ra bảo lãnh đợt phát hành chứng khoán, nghĩa là, cam kết sẽ mua các chứng khoán với một mức giá xác định, rồi sau đó đem bán ra thị trường thứ cấp.
Mười là, Các công ty đầu tư mạo hiểm
Công ty đầu tư mạo hiểm chuyên hỗ trợ cho các doanh nghiệp mới thành lập. Các công ty đầu tư mạo hiểm không chỉ giúp họ huy động vốn mà còn cung cấp các dịch vụ tư vấn.
Các công ty đầu tư mạo hiểm hoạt động theo hình thức, đầu tư vốn vào doanh nghiệp và giúp đỡ ban giám đốc điều hành công ty phát triển đến một mức độ nhất định, có thể phát hành cổ phần trực tiếp ra thị trường sau đó bán số cổ phần mà mình nắm giữ ra công chúng rồi chuyển sang một dự án đầu tư mạo hiểm khác.
Mười một, Các quỹ đầu tư tương hỗ
Các quỹ đầu tư tương hỗ thực hiện việc huy động vốn từ các nhà đầu tư cá nhân thông qua phát hành các chứng chỉ góp vốn đầu tư để đầu tư vào chứng khoán.
Các quỹ đầu tư tương hỗ có ưu thế vốn đầu tư lớn nên có thể giảm thiểu chi phí giao dịch bằng cách mua bán chứng khoán với số lượng lớn và hạn chế rủi ro bằng cách đa dạng hóa danh mục các chứng khoán nắm giữ. Ngoài ra, các quỹ đầu tư tương hỗ còn được đặt dưới sự quản lý của các chuyên gia về kinh doanh chứng khoán.
Mười hai, qua các quỹ đầu tư tương hỗ thị trường tiền tệ
Các quỹ đâu tư tương hỗ thị trường tiền tệ có một ưu thế lớn đó là các công cụ tài chính có chất lượng cao trên thị trường tiền tệ như: Tín phiếu kho bạc, thương phiếu và các chứng chỉ tiền gửi của ngân hàng.
Các quỹ đầu tư này cho phép các chứng chỉ đầu tư được hoàn vốn với giá cố định bởi quỹ đầu tư nắm giữ các chứng khoán có thời hạn ít hơn 6 tháng và những biến động về giá trị thị trường của các chứng khoán này khá nhỏ. Lợi nhuận từ những thay đổi về giá trị thị trường của các chứng khoán được trả cho người đầu tư dưới dạng lãi suất.
Mười ba, Qua các công ty quản lý tài sản
Hoạt động chủ yếu của các công ty này là quản lý các quỹ tiền tệ tập trung như các quỹ đầu tư, quỹ hưu trí hoặc tài sản của các cá nhân, doanh nghiệp hay chính phủ. Hay còn gọi đây là những công ty quản lý đầu tư.
Như vậy, từ những lập luận và phân tích nêu trên có thể thấy trung gian tài chinh được tồn tại dưới nhiều dạng hình thực khác nhau. Dù tồn tại dưới dạng nào thì chúng đêu góp phần quan trọng vào việc phát triển và ổn định nền kinh tế.
