Toàn cầu hóa quá trình sản xuất là gì? Ảnh hưởng đối với lực lượng lao động

Trước xu hướng chung của thế giới, quá trình toàn cầu hoá đã mang lại nhiều cơ hội cho tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội ở nước ta, là một trong những nhân tố để cơ cấu lại và hiện đại hoá nền kinh tế phát triển nguồn nhân lực, làm tăng năng suất lao động và cải thiện thu nhập của người lao động. Toàn cầu hóa là một nội dung sâu rộng, mang hàm ý bao trùm trên mọi lĩnh vực hay giai đoạn trong quá trình tạo ra của cải, vật chất.

1. Toàn cầu hóa quá trình sản xuất là gì?

Toàn cầu hoá kinh tế bao hàm sự lưu chuyển ngày càng tự do hơn và nhiều hơn hàng hoá, vốn, công nghệ và lao động vượt ra khỏi biên giới quốc gia. Đó chính là phương thức để giải quyết mâu thuẫn nảy sinh trong quá trình phát triển của sức sản xuất, một quá trình làm cân đối cung cầu đối với những yếu tố đầu vào và đầu ra của sản xuất, bao gồm vốn, công nghệ, quản lý, nhân công và hàng hoá nhằm tối ưu hoá việc phân bố và sử dụng những yếu tố này trên phạm vi toàn cầu.

Toàn cầu hóa kinh tế liên quan đến thương mại, dòng vốn và sự di chuyển của lao động, và một yếu tố quan trọng trong quá trình đó là toàn cầu hóa sản xuất. Với việc dỡ bỏ dần các rào cản thương mại và dòng vốn trở nên dễ dàng hơn, toàn cầu hóa sản xuất đã phát triển mạnh mẽ. Không còn cần thiết phải sản xuất hàng hóa tại một địa điểm. Mặc dù một sản phẩm có thể mang nhãn hiệu được sản xuất tại một quốc gia cụ thể, các thành phần của nó có thể đến từ các địa điểm khác nhau. Riêng đối với các sản phẩm công nghệ cao, việc nghiên cứu và phát triển (R&D) thường được thực hiện ở các nước phát triển, các linh kiện được sản xuất ở các nước khác nhau tùy theo năng lực của họ, và việc lắp ráp cuối cùng diễn ra ở nước khác. Cách tiếp cận này cũng được sử dụng đối với hàng hóa sử dụng nhiều lao động như quần áo, giày dép, v.v.

Toàn cầu hóa quá trình sản xuất là phân bố chi nhánh sản xuất và cung ứng ở nhiều nơi trên thế giới nhằm khai thác lợi thế các quốc gia. Cách hiểu khác của toàn cầu hóa quá trình sản xuất cho rằng, đó là quá trình cung ứng hàng hóa, dịch vụ xuyên biên giới để khai thác và tận dụng tối đa mọi nguồn lực về vốn, lao động, đất đai, chi phí và yếu tố chất lượng.

Cho đến nay, tác động của toàn cầu hóa sản xuất ở Châu Á và Thái Bình Dương là rõ rệt nhất ở Đông Á (bao gồm cả Đông Nam Á). Việc mở rộng thương mại giữa Đông Á và phần còn lại của thế giới đã phản ánh tầm quan trọng ngày càng tăng của khu vực trong hệ thống thương mại toàn cầu. Thị phần của Đông Á trong thương mại thế giới đã tăng từ khoảng 10% trong những năm 1970 lên hơn 25% vào năm 2006, vượt qua tỷ trọng của Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ là khoảng 20% (mặc dù vẫn kém thị phần của Liên minh châu Âu khoảng 1/3. của thương mại thế giới). Thương mại liên vùng này chủ yếu là hàng hóa cuối cùng, chủ yếu cho các thị trường chính như Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu. Tuy nhiên, nhu cầu của khu vực đối với các sản phẩm cuối cùng của khu vực này dự kiến sẽ tiếp tục mở rộng trong tương lai, vì ngày càng có nhiều sự tập trung vào người tiêu dùng và thị trường trong nước.

Toàn cầu hóa sản xuất và hội nhập sản xuất liên quan ở (Đông) Châu Á có ý nghĩa quan trọng đối với triển vọng tăng trưởng và hiệu quả cạnh tranh của các DNVVN Châu Á – Thái Bình Dương. Một mặt, bằng cách tạo điều kiện liên kết với người mua nước ngoài và

Các MNE lớn — từ trong và ngoài khu vực — các lực lượng của toàn cầu hóa nới lỏng các ràng buộc của nền kinh tế và thị trường trong nước, đồng thời cung cấp cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa địa phương khả năng tiếp cận các tài sản được phân phối toàn cầu, bao gồm thông tin, công nghệ, kỹ năng, vốn và thị trường. Mặt khác, toàn cầu hóa cũng gây ra sự cạnh tranh gay gắt hơn trên thị trường nội địa từ hàng nhập khẩu, các nhà đầu tư nước ngoài mới và mở rộng các doanh nghiệp lớn trong nước.

Theo các nghiên cứu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), toàn cầu hóa sản xuất ảnh hưởng đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ theo 3 cách về sự điều chỉnh của doanh nghiệp vừa và nhỏ đối với toàn cầu hóa ở 18 OECD và 8 nước Đông Á.

2. Ảnh hưởng đối với lực lượng lao động:

Toàn cầu hóa sản xuất đã ảnh hưởng đến thế giới việc làm theo những cách chưa từng thấy trước đây. Một số tác động tích cực theo quan điểm của người lao động, một số tác động khác lại làm gia tăng mối lo ngại nghiêm trọng. Về mặt tích cực, các cơ hội việc làm mới cho đến nay chưa được biết đến ở nhiều nước đang phát triển đã mở ra. Mặt khác, áp lực nghiêm trọng đối với giai cấp công nhân là do lương thực tế bị đình trệ và điều kiện làm việc bất lợi. Thuật ngữ ‘cuộc đua đến đáy’ đã được lưu hành trong bối cảnh này. Nhưng đây không phải là con đường duy nhất về phía trước, vì có những khía cạnh tích cực hữu ích mà từ đó người lao động có thể hưởng lợi cùng với phần còn lại của cộng đồng toàn cầu.

Vì toàn cầu hóa sản xuất liên quan đến việc chia nhỏ chuỗi giá trị toàn cầu thành các thành phần khác nhau, thành công phụ thuộc rất nhiều vào một số điều kiện, bao gồm cả năng lực kỹ thuật của các nhà sản xuất linh kiện và công ty lắp ráp, sự sẵn có của công nhân với các kỹ năng cần thiết và khả năng của các nhà quản lý để phân phối theo lịch trình thời gian nghiêm ngặt (cái gọi là ‘đúng lúc chuyển’). Trong một số trường hợp, ví dụ, đối với hàng tiêu dùng cơ bản như quần áo và giày dép, các kỹ năng cần thiết là khá cơ bản, trong khi đối với những hàng hóa khác, chẳng hạn như điện tử và các bộ phận của chúng, các bộ phận của tư liệu sản xuất, v.v., các kỹ năng cấp cao hơn được yêu cầu. . Nhưng điều quan trọng trong cả hai trường hợp là sự linh hoạt mà lao động có thể được sử dụng và chi phí thấp của nó, một sự sắp xếp có mặt tích cực cũng như những mặt tiêu cực.

Một khía cạnh tích cực chính là vị trí của các cơ sở sản xuất thâm dụng lao động (thường là xuất khẩu) ở các nước dồi dào lao động và việc hấp thụ lao động thặng dư trong các lĩnh vực mà tiền lương và thu nhập có thể cao hơn so với các lĩnh vực truyền thống. Điều này tạo điều kiện cho việc chuyển đổi cơ cấu việc làm theo hướng có năng suất và thu nhập cao hơn.

Một khía cạnh liên quan là việc tạo ra những con đường mới cho việc làm của phụ nữ. Kinh nghiệm ban đầu của quá trình công nghiệp hóa hướng vào xuất khẩu minh họa điều này, đã tạo ra việc làm trong các ngành công nghiệp như điện tử và hàng may mặc đòi hỏi cái gọi là ‘ngón tay nhanh nhẹn’, đặc biệt là ở các nước Đông và Đông Nam Á. Các ví dụ gần đây hơn về sự gia tăng việc làm của phụ nữ là ở các nước như Bangladesh và Campuchia. Các bước phát triển liên quan đến việc làm của phụ nữ trong các ngành định hướng xuất khẩu bao gồm sự gia tăng tỷ lệ tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động, tăng trưởng 3 việc làm của phụ nữ so với nam giới và sự gia tăng tỷ lệ phụ nữ làm việc được trả lương.

Việc thuê ngoài từ các quốc gia thừa kỹ năng hơn đến ít kỹ năng hơn sẽ làm tăng nhu cầu tương đối và thu nhập tương đối của lao động có kỹ năng ở cả hai quốc gia, góp phần làm gia tăng bất bình đẳng tiền lương trên toàn cầu.

FDI vào các nước đang phát triển đã trở thành yếu tố có tác dụng giữ lao động tại chỗ, hạn chế dòng di chuyển lao động quốc tế, nhưng lại thúc đẩy dòng di chuyển lao động trong nước từ nông thôn ra thành thị, từ những khu vực kém phát triển tới những địa phương phát triển hơn và tới những ngành nghề có nhiều cơ hội việc làm và thu nhập cao hơn. Xét theo nghĩa rộng đây chính là những hình thức khác nhau của thị trường lao động quốc tế vì lực lượng lao động làm việc trong các công ty được quản lý tập trung theo những tiêu chuẩn nhất định, buộc người lao động phải học hỏi nâng cao trình độ để đáp ứng yêu cầu công việc giống nhau trong các chi nhánh của công ty tại các quốc gia khác nhau. Lao động tại các quốc gia đang phát triển được thu hút vào các chi nhánh công ty xuyên quốc gia. Như vậy, thực chất vẫn có sự dịch chuyển lao động nhưng không vượt qua biên giới quốc gia.

Một hình thức phân công lao động quốc tế và dịch chuyển lao động vô hình nữa là trong thời đại tin học và Internet này nay, một người vẫn ngồi ở quốc gia mình mà vẫn có thể làm việc cho một công ty ở quốc gia khác thông qua mạng Internet. Như vậy, cho dù không có sự di chuyển lao động, trên thực tế lao động vẫn được quốc tế hoá, có sự phân công và ràng buộc lẫn nhau. Đây là những điểm mới của thị trường lao động quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay. Toàn cầu hoá, cùng với những nỗ lực cải cách đi liền với nó, đã làm tăng áp lực cạnh tranh trên các thị trường sản phẩm. Áp lực cạnh tranh gia tăng đến lượt mình sẽ làm giảm bớt mức độ định đoạt tiền lương và phân biệt đối xử với lao động nữ của những người sử dụng lao động.