Thị trường chứng khoán được hiểu cơ bản chính là nơi diễn ra các giao dịch mua bán trao đổi các loại chứng khoán. Có nhiều loại thị trường chứng khoán và mỗi loại có những ý nghĩa và vai trò khác nhau. Thị trường chứng khoán tập trung là một trong số đó. Vậy thị trường chứng khoán tập trung là gì? Tổng quan nội dung?
Mục lục bài viết
1. Thị trường chứng khoán tập trung là gì?
Thị trường chứng khoán tập trung có thể được hiểu một cách chung nhất đó chính là một thị trường mà trong đó việc giao dịch mua bán chứng khoán được thực hiện tại địa điểm cố định về mặt địa lý. Địa điểm cố định này được gọi là sàn giao dịch chứng khoán, đây cũng chính là nơi mà các chủ thể là những thành viên thị trường thực hiện tiến hành các giao dịch với chứng khoán được phép niêm yết và giao dịch tại thị trường. Thị trường chứng khoán tập trung sẽ được tổ chức bởi sở giao dịch hoặc trung tâm giao dịch chứng khoán. Các tổ chức này không sở hữu chứng khoán, không mua bán các loại chứng khoán mà chỉ cung cấp các dịch vụ kỹ thuật, tạo điều kiện cho hoạt động mua bán chứng khoán, giám sát các hoạt động giao dịch để bảo đảm các hoạt động mua bán chứng khoán diễn ra trong khuôn khô pháp luật.
Ở Việt nam thời kỳ đầu của sự phát triển thị trường chứng khoán, khái niệm thị trường chứng khoán tập trung đa số sẽ được đông nhất với khái niệm thị trường chứng khoán.
Luật chứng khoán hiện hành cũng không đưa ra định nghĩa cụ thể về thị trường chứng khoán tập trung mà chỉ có khái niệm thị trường giao dịch chứng khoán, theo đó ta hiểu thị trường giao dịch chứng khoán là địa điểm hoặc hình thức trao đổi thông tin để tập hợp lệnh mua bán và giao dịch chứng khoán.
Theo định nghĩa cụ thể này thị trường giao dịch chứng khoán bao gồm thị trường tập trung và phi tập trung. Xét về mặt hình thức khái niệm này có thể đúng, tuy nhiên xét về mặt bản chất thì cũng có thể nó vẫn chưa hoàn toàn chính xác. Thị trường giao dịch chứng khoán có thể là thị trường tập trung hoặc phi tập trung.
Như vậy, từ những phân tích cụ thể nêu trên, chúng ta sẽ có thể hiểu một cách chung nhất, thị trường chứng khoán tập trung là một thị trường mà trong đó việc giao dịch mua bán chứng khoán được thực hiện tại địa điểm cố định về mặt địa lý.
2. Đặc điểm của thị trường chứng khoán tập trung:
Các đặc điểm của thị trường chứng khoán tập trung đó chính là:
– Thứ nhất, đặc điểm đầu tiên đó là thị trường chứng khoán tập trung có địa điểm giao dịch cố định. Địa điểm giao dịch cố định ở đây là sở giao dịch chứng khoán hoặc trung tâm giao dịch chứng khoán.
– Thứ hai, phương thức giao dịch của thị trường chứng khoán tập trung chủ yếu là đấu giá hoặc ghép lệnh để hình thành nên giá cả cạnh tranh tốt nhất trong các phiên giao dịch.
– Thứ ba, hàng hóa giao dịch tại thị trường chứng khoán tập trung là những hàng hóa có chất lượng cao. Đây là những chứng khoán đã được kiểm định đủ điều kiện niêm yết và giao dịch, thông thường là chứng khoán của những công ty lớn, có danh tiếng, và đã qua thử thách của thị trường.
– Thứ tư, thị trường chứng khoán tập trung có tính tổ chức cao. Các chủ thể là những thành viên tham gia thị trường có giới hạn, bao gồm các chủ thể tham gia quản lý, điều hành và các định chế trung gian, đây đều là những tổ chức chuyên nghiệp và phải đạt đủ năng lực, điều kiện, được cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán tập trung cấp phép thành viên mới được tham gia thị trường. Các chủ thể khi tham gia thị trường chứng khoán tập trung đều phải đảm bảo tuân thủ những quy định và nguyên tắc nhất định và đều được điều chỉnh thống nhất bằng hệ thống các quy định pháp luật, quy chế của Sở giao dịch chứng khoán nhằm tạo nên một quá trình hợp tác hiệu quả, thông suốt.
– Thứ năm, thị trường chứng khoán tập trung được điều chỉnh bởi các quy định pháp luật chặt chẽ. Với tính chất là một thị trường khá nhạy cảm và cũng có nhiều rủi ro và có khả năng tác động, ảnh hưởng lớn đến toàn bộ nền kinh tế-xã hội của mọi quốc gia, thị trường chứng khoán tập trung đòi hỏi phải có sự quản lý chặt chẽ và minh bạch. Vì vậy để điều hành quản lý thị trường chứng khoán tập trung, Nhà nước đã ban hành một hệ thống đầy đủ các văn bản pháp luật mà tất cả các chủ thể tham gia thị trường đều phải tuân thủ nghiêm chỉnh.
– Thứ sáu, thị trường chứng khoán tập trung hoạt động dựa trên nguyên tắc trung gian. Đây là đặc điểm nổi bật của thị trường chứng khoán tập trung so với các loại thị trường khác. Nguyên tắc trung gian nhằm mục đích để đảm bảo các loại chứng khoán được giao dịch là chứng khoán thực, đảm bảo lợi ích nhà đầu tư, và để thị trường chứng khoán tập trung hoạt động lành mạnh, liên tục, hợp pháp và phát triển. Theo nguyên tắc cụ thể này thì mọi giao dịch tên thị trường đều phải được thực hiện qua trung gian là các thành viên thị trường. Các chủ thể là những nhà đầu tư không được đặt lệnh mua, bán trực tiếp mà phải gián tiếp thông qua các trung gian là thành viên của thị trường này.
Thị trường chứng khoán tập trung hoạt động theo nguyên tắc công bằng, minh bạch, công khai thông tin, tôn trọng quyền tự do mua, bán, kinh doanh dịch vụ chứng khoán của tô chức, cá nhân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể là những nhà đầu tư.
3. Các chủ thể trên thị trường chứng khoán tập trung:
Các chủ thể trên thị trường chứng khoán tập trung bao gồm các chủ thể sau:
– Chủ thể phát hành: Chủ thể phát hành chính là các tổ chức thực hiện huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán. Các chủ thể là những nhà phát hành có thể là Chính phủ, chính quyển địa phương, các doanh nghiệp và một số tổ chức khác như quỹ đầu tư, tổ chức tài chính trung gian…
– Chính phủ và chính quyền địa phương là chủ thể phát hành các loại chứng khoán cụ thể sau đây: trái phiếu Chính phủ, trái phiếu địa phương, trái phiếu công trình, tín phiếu kho bạc; nhằm mục đích để có thể huy động tiền bù đắp thâm hụt ngân sách, thực hiện những công trình quốc gia lớn, hoặc để huy động tiền đầu tư cho các công trình hay chương trình kinh tế, xã hội của địa phương.
– Các công ty chính là chủ thể phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu công ty để từ đó có thể huy động vốn đầu tư phát triển sản xuất.
– Các tổ chức tài chính là chủ thể phát hành các công cụ tài chính như các trái phiếu, chứng chỉ hưởng thụ vfa nhiều công cụ tài chính khác phục vụ cho mục tiêu huy động vốn và phủ hợp với đặc thù hoạt động của họ theo Luật định.
– Nhà đầu tư: Chủ thể đầu tư là những tổ chức, cá nhân có tiền, thực hiện việc mua bán chứng khoán trên thị trường chứng khoán để nhằm mục đích có thể từ đó tìm kiếm lợi nhuận.
– Các tổ chức kinh doanh chứng khoán: Các tổ chức kinh doanh chứng khoán là các định chế tài chính trung gian làm nhiệm vụ thực hiện các giao dịch chứng khoán, là cầu nối giữa các chủ thể là những tổ chức phát hành và nhà đầu tư, bao gồm công ty chứng khoán, các ngân hàng thương mại.
– Công ty chứng khoán: Các công ty này hoạt động với nghiệp vụ chính là bảo lãnh phát hành, tự doanh, môi giới, quản lý danh mục đầu tư và tư vấn đầu tư chứng khoán.
– Các ngân hàng thương mại: Các ngân hàng thương mại có thể sử dụng vốn để nhằm mục đích có thể đầu tư chứng khoán nhưng chỉ được trong giới hạn rất định và phải thành lập công ty chuyên biệt kinh doanh chứng khoán để nhằm mục đích bảo vệ ngân hàng trước những biến động của giá chứng khoán.
– Các tổ chức có liên quan đến thị trường chứng khoán: Các tổ chức có liên quan đến thị trường chứng khoán sẽ bao gồm cơ quan quản lý nhà nước, sở giao dịch chứng khoán, hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán.
– Cơ quan quản lý nhà nước: Cơ quan quản lý nhà nước được thành lập để nhằm mục đích để thực hiện chức năng quản lý, giám sát của nhà nước đối với thị trường chứng khoán.
– Sở giao dịch chứng khoán: Sở giao dịch chứng khoán thực hiện việc vận hành thị trường thông qua bộ máy tổ chức bao gồm nhiều bộ phận khác nhau phục vụ các hoạt động trên sở giao dịch. Ngoài ra Sở giao dịch chứng khoán cũng ban hành những quy định điều chỉnh các hoạt động giao dịch chứng khoán trên sở, phù hợp các quy định của luật pháp và Ủy ban chứng khoán.
– Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán: Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán được hiểu là tổ chức của các công ty chứng khoán và một số thành viên khác hoạt động trong ngành chứng khoán, được thành lập với mục đích bảo vệ lợi ích cho các công ty thành viên nói riêng và cho toàn ngành chứng khoán nói chung. Hiệp hội các nhà kinh doanh này có một số các chức năng chính cụ thể như sau: Hiệp hội các nhà kinh doanh có chức năng khuyến khích hoạt động đầu tư và kinh doanh chứng khoán; Hiệp hội các nhà kinh doanh có chức năng ban hành và thực hiện các quy tắc tự điều hành trên cơ sở các quy định pháp luật về chứng khoán; Hiệp hội các nhà kinh doanh có chức năng điều tra và giải quyết tranh chấp giữa các thành viên; Hiệp hội các nhà kinh doanh có chức năng tiêu chuẩn hoá các nguyên tắc và thông lệ trong ngành chứng khoán.
– Tổ chức lưu ký và thanh toán bù trừ chứng khoán: tổ chức lưu ký và thanh toán chứng khoán là các tổ chức nhận lưu giữ các chứng khoán và tiễn hành nghiệp vụ thanh toán bù trừ.
