Trên thế giới khái niệm nhà tạo lập thị trường đã trở nên phổ biến. Đa số các quốc gia có thị trường chứng khoán đều có các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường, và thực tế sẽ hoạt động dưới nhiều hình thức khác nhau. Vậy tạo lập thị trường là gì? Vai trò của nhà tạo lập thị trường?
Mục lục bài viết
1. Tạo lập thị trường là gì?
Ta hiểu về nhà tạo lập thị trường như sau:
Nhà tạo lập thị trường được biết đến chính là doanh nghiệp hoặc một tổ chức mua bán một loại chứng khoán trên thị trường chứng khoán, qua đó tạo ra thị trường cho loại chứng khoán đó.
Những điều cần hiểu về nhà tạo lập thị trường:
– Nhà tạo lập thị trường thực chất chính là một bên tham gia thị trường (cá nhân hoặc công ty thành viên của một sàn giao dịch) mua và bán chứng khoán cho tài khoản của chính họ, với mức giá mà họ hiển thị trong hệ thống giao dịch của sàn giao dịch, với mục tiêu chính cụ thể đó chính là nhằm để có thể thu lợi nhuận trên chênh lệch giá mua bán, đó là số tiền mà giá chào bán trừ đi giá chào mua của một tài sản trên thị trường.
– Loại hình phổ biến nhất của các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường là công ty môi giới: cung cấp các giải pháp mua bán cho nhà đầu tư trong nỗ lực giữ thanh khoản cho thị trường tài chính.
– Chênh lệch giá nhà tạo lập thị trường được hưởng là để bù đắp cho rủi ro của họ khi nắm giữ tài sản, khi tạo thanh khoản. Vì các chủ thể thực chất sẽ có thể bị lỗ nếu một chứng khoán giảm sau khi họ khớp mua từ các chủ thể là những người bán, và trước khi các chủ thể đó sẽ có thể bán lại cho bên mua khác.
2. Đặc trưng của nhà tạo lập thị trường:
– Các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường phải hoạt động theo quy định cụ thể của một sàn giao dịch nhất định, những nhà tạo lập thị trường sẽ được phê duyệt bởi cơ quan quản lí chứng khoán của một quốc gia, chẳng hạn ta có thể kể đến như Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch tại Hoa Kỳ.
– Quyền và nghĩa vụ của các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường khác nhau tùy theo trao đổi và theo loại công cụ tài chính mà các chủ thể đó đang giao dịch, chẳng hạn ta có thể kể đến cụ thể như cổ phiếu hoặc quyền chọn.
– Loại hình phổ biến nhất của các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường là một nhà môi giới cung cấp các giải pháp mua và bán cho các chủ thể là những nhà đầu tư trong nỗ lực giữ cho thị trường tài chính thanh khoản.
– Nhà tạo lập thị trường cũng có thể là một trung gian riêng lẻ, nhưng do quy mô chứng khoán cần thiết để nhằm mục đích tạo thuận lợi cho khối lượng mua và bán, đại đa số các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường làm việc thay mặt cho các tổ chức lớn.
Ta hiểu về tạo lập thị trường như sau:
Như phân tích nêu trên, ta nhận thấy, nhiều các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường thường được biết đến cụ thể chính là nhà môi giới cung cấp dịch vụ giao dịch cho các nhà đầu tư trong nỗ lực giữ thanh khoản cho thị trường tài chính. Nhà tạo lập thị trường cũng có thể là một trader cá nhân nhưng do khối lượng chứng khoán cần thiết để tạo lập thị trường hiệu quả, đại đa số các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường làm việc dưới tư cách của các tổ chức tài chính lớn.
Tạo lập thị trường sẽ báo hiệu sự sẵn sàng mua và bán chứng khoán của một nhóm công ty xác định cho các công ty môi giới – đại lý là các công ty thành viên của sàn giao dịch đó. Mỗi chủ thể lànhà tạo lập thị trường hiển thị báo giá mua và bán cho một số lượng cổ phiếu đảm bảo. Sau khi nhận được đơn đặt hàng từ các chủ thể là những người mua, thì các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường ngay lập tức bán bớt vị thế cổ phiếu khỏi kho nắm giữ của chính mình, để có thể từ đó hoàn tất đơn đặt hàng. Nói tóm lại, việc tạo lập thị trường tạo điều kiện cho thị trường tài chính lưu thông suôn sẻ hơn bằng cách giúp các chủ thể là những nhà đầu tư và trader mua bán dễ dàng hơn. Nếu không tạo lập thị trường, có thể không có đủ giao dịch và ít hoạt động đầu tư tổng thể hơn.
Nhà tạo lập thị trường phải cam kết liên tục báo giá mà tại đó họ sẽ mua (bid – chào mua) và bán (ask – chào bán) chứng khoán. Các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường cũng phải báo giá khối lượng mà họ sẵn sàng giao dịch và tần suất thời gian họ sẽ báo giá với giá Chào Mua Tốt nhất (Best Bid) và Chào Bán Tốt nhất (Best Ask), gọi chung là BBO. Các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường phải luôn tuân thủ các thông số này, trong tất cả các tình huống thị trường. Khi thị trường trở nên thất thường hoặc biến động, các nhà tạo lập thị trường phải duy trì kỷ luật để nhằm từ đó có thể tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch suôn sẻ.
3. Vai trò của nhà tạo lập thị trường:
Vai trò lớn nhất của nhà tạo lập thị trường cụ thể đó chính là nhằm tạo thanh khoản cho các chứng khoán có thanh khoản thấp hoặc không có giao dịch. Để nhằm có thể thực hiện điều này, các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường sẽ thực hiện việc mua chứng khoán khi thị trường ở tình trạng không có lệnh mua, và các chủ thể này cũng sẽ bán chứng khoán khi thị trường không có lệnh bán với các mức giá do họ tự định, thỏa mãn các yêu cầu đã thỏa thuận về việc yết giá. Sự tham gia của các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường góp phần duy trì sự linh hoạt và tính thanh khoản của một loại chứng khoán, tăng khả năng thực hiện giao dịch của chứng khoán và nhờ đó thu hút sự quan tâm của các chủ thể là những nhà đầu tư đối với loại chứng khoán đó, từ đó thu hút được vốn cho nhà phát hành.
Hoạt động làm tăng thanh khoản chứng khoán của các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường còn được thực hiện thông qua việc thu hẹp khoảng cách giữa giá mua và giá bán, qua đó cũng góp phần quan trọng giúp làm tăng khả năng thực hiện giao dịch cho các chủ thể là những nhà đầu tư. Khi thị trường hoạt động trong tình trạng có lệnh mua, lệnh bán nhưng chênh lệch giá mua, bán quá lớn, các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường sẽ có nhiệm vụ đưa các lệnh mua, lệnh bán (yết giá 2 chiều) với các mức giá trung hòa nhằm giảm bớt sự chênh lệch giá, qua đó giúp cơ chế tự điều tiết của thị trường hoạt động tốt hơn.
Đối với các doanh nghiệp (trên thị trường chứng khoán, doanh nghiệp chính là các tổ chức phát hành chứng khoán), khi chứng khoán của một doanh nghiệp có tính thanh khoản thấp, hay bị đóng băng khi đó vai trò của các nhà tạo lập thị trường sẽ được phát huy. Nếu một người tạo lập thị trường ký hợp đồng với một tổ chức phát hành làm các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường cho chứng khoán của tổ chức phát hành đó, các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường sẽ có nhiệm vụ giữ cho chứng khoán có tính thanh khoản, tạo ra giao dịch, cân bằng lại thị trường trong các trường hợp chứng khoán mất thanh khoản hoặc thanh khoản thấp.
Đối với các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường, hoạt động tạo lập thị trường mang lại cho các chủ thể này cơ hội hưởng chênh lệch giá mua và bán, tìm kiếm lợi nhuận thông qua hoạt động này.
Các chủ thể là những nhà đầu tư sẽ được hưởng lợi khi thị trường chứng khoán phát triển ổn định và có tính thanh khoản cao, điều mà các nhà tạo lập thị trường thông qua nghiệp vụ của mình góp phần tạo nên. Thử tưởng tượng, một chủ thể là nhà đầu tư cần nắm giữ khối lượng lớn chứng khoán A, trong khi chứng khoán này đang giảm giá mạnh, nhà đầu tư muốn bán chứng khoán A mà không có người mua. Nhờ vào nghiệp vụ tạo lập thị trường, các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường sẽ giúp hạn chế phần nào sự dư bán của chứng khoán A bằng cách đưa các lệnh mua vào thị trường. Kết quả là nhà đầu tư có cơ hội bán chứng khoán A và hạn chế được sự thua lỗ.
Ta nhận thấy rằng, các chủ thể là những nhà tạo lập thị trường và cơ chế tạo lập thị trường mang lại nhiều lợi ích cho thị trường chứng khoán, các lợi ích này đã được khẳng định tại các thị trường phát triển trên thế giới. Việt Nam hiện nay thực chát cũng không nằm ngoài xu hướng phát triển của thế giới nói chung, bởi vậy việc vận hành cơ chế tạo lập thị trường là tất yếu và kỳ vọng trong tương lai không xa, cơ chế tạo lập thị trường sẽ phát huy vai trò của chính bản thân nó khi cơ chế tạo lập thị trường nhận được sự quan tâm của các thành viên thị trường và các doanh nghiệp tham gia trên thị trường chứng khoán.
