Hiện nay y tế phát triển có rất nhiều hình thức siêu âm khác nhau để chuẩn đoán bệnh trong đó chúng ta phải kể tới siêu âm hình thái học đây được biết tới đó là kỹ thuật được dùng để theo dõi sự hình thành và phát triển của thai nhi trong bụng mẹ, thực hiện trong khoảng thời gian từ tuần thứ 20 - 24 của thai kỳ.
Mục lục bài viết
1. Siêu âm hình thái học là gì?
Siêu âm, đúng hơn là vang siêu âm (echography), là phương pháp chẩn đoán hình ảnh dựa trên nguyên tắc đo sóng âm vang lại rồi chuyển thành hình ảnh. Đầu dò phát sóng âm tần số cao xuyên vào cơ thể va vào cơ quan nội tạng sẽ dội ngược trở lại; phản âm này được đầu dò (detector) ghi lại, hệ thống máy tính sẽ chuyển đổi cường độ các phản âm này thành hình ảnh hiện lên màn hình.
Siêu âm là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh (image diagnosis, imagery), không chảy máu (không xâm lấn, noninvasive), giúp phát hiện các bất thường về hình thái, chứ không chẩn đoán được các rối loạn về chức năng. Các rối loạn chức năng cần phải dựa vào các xét nghiệm, thăm dò khác, có lúc chỉ phát hiện chính xác sau khi em bé ra đời. Ví dụ như siêu âm hình thái học lúc thai 22 tuần tuổi chỉ phát hiện được 50% hội chứng Down do có biểu hiện bất thường trên siêu âm còn xét nghiệm “vàng” là xác định nhiễm sắc thể; Với dị tật tim thai, siêu âm cũng chỉ phát hiện được 40-80% trường hợp tùy thuộc chất lượng máy, bác sĩ siêu âm. Ngoài ra một số bất thường của thai nhi ở hệ thần kinh trung ương, hệ tim, siêu âm cũng không thể phát hiện được như bệnh lý xuất huyết não, nhũn não, bất thường chất trắng, chất xám… cần chụp cộng hưởng từ (MRI, fMRI) mới thấy được.
Siêu âm hình thái học là kỹ thuật siêu âm cho phép quan sát hình ảnh của thai nhi trong bụng người mẹ, bao gồm cả hình dáng bên ngoài và các cơ quan nội tạng bên trong, qua đó giúp theo dõi sự hình thành và phát triển của thai nhi, đồng thời phát hiện một số dị tật (nếu có).
Siêu âm hình thái thai nhi có thể được thực hiện trong khoảng thời gian từ tuần thứ 20 – 24 của thai kỳ. Đây được xem là thời điểm vàng và bắt buộc thực hiện để đánh giá về mặt cấu trúc và hình thái của thai nhi, tầm soát dị tật nếu có.
Lúc này, siêu âm hình thái cho phép quan sát hình thái bên ngoài, cấu trúc các cơ quan bên trong. Siêu âm cũng cho phép nghe được tim thai. Thông qua các chỉ số sinh học và kích thước, các bác sĩ có thể đưa ra đánh giá thai nhi có phát triển bình thường theo tuổi thai không. So với những tuần tiếp theo của thai kỳ, đây là thời điểm thuận lợi vì thai nhi đã phát triển và hoàn thiện các bộ phận trong và ngoài cơ thể. Siêu âm cũng cho thấy những bất thường nếu có, từ đó tư vấn và hướng dẫn thai phụ theo dõi, chăm sóc thai kỳ phù hợp và tốt nhất.
Với sự phát triển của công nghệ như hiện nay, siêu âm là công cụ hỗ trợ đắc lực trong y khoa nói chung và khoa sản nói riêng. Siêu âm hình thái học có thể giúp cha mẹ nhìn thấy những hình ảnh của con mình, theo dõi được sự phát triển của bé và quan trọng hơn hết nó còn có thể phát hiện ra những dị tật của thai nhi nếu có ngay từ trong bụng mẹ.
Việc siêu âm không bắt buộc nhưng các bác sĩ vẫn khuyên mẹ bầu nên đi thực hiện siêu âm hình thái học vào ba mốc quan trọng nhất khi thai đã được 12 tuần, 22 tuần và 32 tuần. Công dụng cũng như ý nghĩa các mốc thời gian này sẽ được cung cấp chi tiết hơn ở mục dưới. Tuy nhiên, với công nghệ y học phát triển nhiều trung tâm, cơ sở đã có thể dự đoán được ngày sinh khi thai ở tuần 7.
Siêu âm hình thái học tiếng Anh “Morphological ultrasound”.
2. Kết quả đem lại và ý nghĩa của siêu âm hình thái học:
Đối với những người mang thai lần đầu, hay lần thứ hai thì việc siêu âm hình thái học đều rất cần thiết đối với tất cả các bà bầu. Việc siêu âm còn giúp chẩn đoán được những trường hợp chửa trứng, chửa ngoài tử cung hay mang thai giả,… Quá trình thực hiện siêu âm chỉ kéo dài khoảng 10 phút và trong thời gian đó hình ảnh về thai nhi sẽ được ghi lại.
Siêu âm hình thái học ngoài ghi lại cho cha mẹ hình thái và cử động của bé khi trong bụng mẹ. Nó còn giúp mẹ bầu dự báo sớm được ngày sinh và giúp phát hiện những bất thường trong quá trình hình thành và phát triển của bé. Tùy vào thời gian thai kỳ mà sẽ có những phương pháp siêu âm khác sao cho phù hợp.
Khi thực hiện siêu âm hình thái trong khoảng thời gian từ 20 – 24 tuần, bác sĩ sẽ lần lượt kiểm tra từ trên đầu xuống dưới chân, từ ngoài vào trong để chẩn đoán đầy đủ sự phát triển của thai nhi. Kết quả siêu âm hình thái bao gồm các quan sát và chỉ số sau:
Đầu: Hình ảnh của xương vòm sọ, số đo chu vi và đường kính vòng đầu, cấu trúc não, phần mặt phát triển đầy đủ 2 hốc mắt, mũi, miệng và cằm. Siêu âm giúp chẩn đoán những dị tật nếu có ở phần đầu và mặt bao gồm bất thường về hình thái và cấu trúc não, sứt môi, vòm miệng có khe hở, mũi vòi voi, khối u ở vòm mặt.
Cột sống: Siêu âm hình thái ở tuần thứ 22 của thai kỳ cho phép kiểm tra những bất thường ở cột sống như thoát vị cột sống, chẻ đôi đốt sống thể hở.
: Hình ảnh và vị trí, kích thước của tim thai như nằm bên trái ngực, có 4 buồng với 2 tâm nhĩ trên, 2 tâm thất dưới. Hình ảnh những mạch máu lớn ở ngực bao gồm động mạch chủ và động mạch phổi. Siêu âm giúp chẩn đoán những dị tật nếu có ở tim và phổi bao gồm những bất thường về kích thước của buồng tim, động mạch chủ, động mạch phổi, khối u ở tim, giãn tim toàn bộ, tràn dịch màng phổi,…
Bụng: Siêu âm hình thái cho thấy hình ảnh và cấu trúc của cơ hoành, dạ dày, thận và bàng quang, số đo vòng bụng. Siêu âm giúp chẩn đoán những dị tật nếu có như teo thực quản, tắc tá tràng, tắc ruột non, tắc đại tràng, dị tật hậu môn trực tràng, thoát vị rốn, khe hở thành bụng, dị tật bàng quang, không có thận, ứ đài bể thận, thận đa nang, …
Tay, chân: Hình ảnh tứ chi bao gồm 2 tay, 2 chân có đầy đủ 5 ngón tay, 5 ngón chân và 3 đoạn ở mỗi chi, bàn chân phải vuông góc với cẳng chân, số đo chiều dài của xương đùi. Siêu âm giúp chẩn đoán những dị tật nếu có ở tay chân như lùn, ngắn, vẹo, thiếu hoặc thừa ngón trên bàn tay, bàn chân.
3. Thời gian nào phù hợp để đi siêu âm hình thái học:
Việc đi khám và siêu âm thai cần có sự hướng dẫn và tư vấn của bác sĩ, tùy vào tình trạng hiện tại của mẹ bầu mà sẽ có sự khác nhau về thời gian khám thai. Tuy nhiên, như đã nói ở phần trên có ba thời điểm được coi là quan trọng nhất mà các mẹ bầu cần quan tâm:
Siêu âm thai nhi lần đầu tiên khi thai được 11 – 14 tuần
Trên thực tế, để đi siêu âm thai lần đầu khi thai nhi đã được 12 tuần là tốt nhất. Vì khi đó là thời điểm đánh giá được tuổi thai và dự kiến ngày sinh được coi là chính xác nhất. Ngoài việc siêu âm khuôn mặt thai nhi, cung cấp cho các gia đình hình ảnh về bé. Mà lần siêu âm đầu tiên này rất quan trọng, nó có thể phát hiện ra những nhiễm sắc thể bất thường có khả năng gây dị tật cho thai nhi. Thực hiện siêu âm ở giai đoạn này, các bà mẹ còn có thể biết được mình đang mang thai đơn, thai đôi hay ba.
Siêu âm hình thái khi thai nhi được 18 tuần đến 22 tuần
Đây chính xác là giai đoạn các bác sĩ có thể đánh giá được về hình thái và cấu trúc của thai nhi. Lúc này đã có thể nghe được nhịp đập và tim thai từ đó sớm phát hiện nếu có những sự bất thường trong quá trình phát triển của bé. Đây được coi là lần siêu âm mà bà mẹ nào cũng cần phải thực hiện, nếu không muốn nói là bắt buộc để đảm bảo sự an toàn cho cả mẹ và bé sau này.
Các bác sĩ sẽ thực hiện việc quan sát các bộ phận, cấu trúc hình thành của bé, đồng thời đo các kích thước và chỉ số sinh học của thai nhi,… để đảm bảo bé có phát triển tốt và bình thường theo đúng số tuổi của thai nhi không, nếu có những bất thường về chỉ số và thai quá nhỏ các bác sĩ sẽ có những tư vấn cho bà bầu để có thể chăm sóc thai nhi phát triển một cách tốt nhất.
Siêu âm đánh giá sự phát triển của thai nhi khi được 30 đến 32 tuần
Đây là thời điểm chuẩn bị sinh, việc đi siêu âm này giúp các bà bầu xác định lại được đứa bé của mình có phát triển bình thường không? Có dấu hiệu sinh non hay khi bé sinh ra có bị nhẹ cân hay thừa cân hay không? Cũng góp phần giúp các bà bầu chuẩn bị được tâm lý thoải mái và không lo âu trước khi sinh.
Tùy từng bất thường mà khi phát hiện được ở thai nhi, bố mẹ cũng như gia đình sẽ được các bác sĩ hỗ trợ và tư vấn những chú ý để giữ gìn và chăm sóc thai nhi, lựa chọn được phương pháp sinh đẻ sao cho phù hợp với thể trạng và tình hình phát triển của bé. Do đó, đây là thời điểm mà các bà bầu không chỉ cần sự hỗ trợ về y tế mà còn cần sự quan tâm và chăm sóc từ chồng và gia đình.
