Rừng là gì? Vai trò, nguyên tắc bảo vệ và phát triển rừng?

1. Rừng là gì? 

Rừng (Theo Luật Lâm nghiệp 2017): Rừng là một hệ sinh thái bao gồm nhiều loài thực vật rừng, thú rừng, côn trùng, nấm, đất rừng và các điều kiện môi trường tự nhiên, trong đó thành phần cơ bản là một hoặc vài loài mây, tre, trúc, cây họ đậu chiều cao được phân loại theo hệ thực vật trên đồi đất, núi đá vôi, đất có nước, đất cát, hoặc hệ thực vật đặc thù khác với diện tích liền kề từ 0,3 héc ta trở lên; độ tuổi che1 từ 0,1 trở lên.

1.1. Phân loại rừng căn cứ theo nguồn gốc tự nhiên:

Gồm rừng nguyên sinh và rừng trồng:

 – Rừng tự nhiên là rừng có sẵn trong tự nhiên được khôi phục nhờ tái sinh tự nhiên hoặc tái sinh có trồng thêm;

 – Rừng trồng là rừng tự nhiên tạo bởi con người trồng, bao gồm rừng trồng mới trên đất không có rừng; được trồng trở lại sau khi khai thác rừng trồng đã có và rừng tái sinh sau khai thác rừng trồng đã khai thác.

Căn cứ theo mục đích sử dụng cụ thể, rừng tự nhiên và rừng trồng được chia làm 3 loại: rừng đặc dụng; rừng phòng hộ; và rừng sản xuất

 – Rừng đặc dụng là rừng được dùng phần lớn cho bảo tồn hệ sinh thái rừng nhiệt đới, tài nguyên gen sinh vật rừng, nghiên cứu khoa học kỹ thuật, bảo tồn di tích lịch sử, tôn giáo, lễ hội, danh lam thắng cảnh kết hợp hoạt động văn hoá; giải trí, thể thao trong khu vực bảo vệ nghiêm ngặt; cung ứng dịch vụ môi trường rừng, bao gồm:

 +Vùng đệm;

 + Khu bảo tồn đa dạng sinh học;

 + Khu bảo tồn loài, sinh cảnh;

+ Khu bảo vệ sinh thái gồm rừng quản lý di tích lịch sử, cách mạng, văn hoá; rừng tín ngưỡng; rừng bảo vệ môi trường đô thị, khu công nghệ cao, khu chế xuất, khu kinh tế, cộng đồng dân cư;

 + Khu rừng điều tra, thực nghiệm thiên nhiên; vườn cây ăn quả quốc gia; rừng cảnh quan quốc gia.

 – Rừng phòng hộ là rừng được dùng thường xuyên nhằm bảo vệ mạch nước ngầm, bảo vệ đất đai, chống ngập úng, sạt lở, lũ quét, lũ ống, chống xói mòn, thực nghiệm thiên nhiên, ổn định khí hậu, tham gia bảo vệ môi trường, quốc phòng, điều hoà, phát triển du lịch sinh thái, vui chơi, thể thao và cung cấp dịch vụ môi trường rừng, bao gồm an ninh.

Chú thích: Độ tàn chắn là mức độ che phủ của lá cây rừng theo chiều ngang trên một đơn vị diện tích rừng và thể hiện ở tỷ lệ phần mười.

 + Rừng phòng hộ đầu nguồn; rừng bảo vệ môi trường tự nhiên của khu dân cư; rừng phòng hộ vùng biên;

 + Rừng phòng hộ chắn bão, ngăn cát bụi; rừng phòng hộ chắn gió, lấn biển. – Rừng sản xuất: Là rừng được dùng phổ biến trong khai thác, buôn bán gỗ, các lâm sản phi gỗ và để phòng hộ, bảo vệ môi trường sinh thái.

1.2. Phân loại rừng theo loại cây trồng:

Căn cứ theo loại cây trồng, rừng phân làm 3 loại chủ yếu:

 – Rừng gỗ: Là rừng có tỷ lệ các loại cây thân gỗ chiếm khoảng 75% tổng số cây trở lên.

 – Rừng tre, nứa: Là rừng chính có nhiều loại cây trong nhóm tre, nứa (chiếm trên 75% tổng số cây trở lên) , như: tre, nứa, lồ ô, mây, luồng, tùng, trúc, gai, sến, lim v.v.

 – Rừng phụ (rừng tự nhiên) : Là diện tích rừng có cây lâm nghiệp chính như rừng cọ, dừa nước hoặc diện tích rừng trồng cây thân gỗ và tre nứa.

 – Rừng cau dừa: Là rừng có lâm sản chủ yếu là một số loại cây.

– Rừng hỗn hợp gỗ – tre, nứa: Là rừng có cây thân gỗ chiếm trên 50% đến dưới 75% tổng số cây.

 Rừng hỗn giao tre, nứa – gỗ: Là rừng có cây trong nhóm tre, nứa chiếm trên 50% đến dưới 75% tổng số cây. Trường hợp diện tích rừng có các loại cây lâm nghiệp khác nhau, thuộc nhóm cây thân gỗ, hay nhóm tre, nứa hoặc thực vật lâm nghiệp khác mà có tỉ lệ diện tích tương tự thì được xếp là nhóm rừng nghèo.

2. Vai trò của rừng:

Rừng có vai trò to lớn đối với cuộc sống của con người cũng như môi trường: sản xuất nguyên liệu thô, tạo ra oxy, phân bón, thuốc trừ sâu, điều tiết không khí, là nơi trú ngụ tự nhiên và lưu trữ những hệ gen quý giá, giữ đa dạng sinh học, ngăn chặn được bão lũ lụt tàn phá đất đất liền, bảo vệ và ngăn chặn gió bão, chống sạt lở núi, đảm bảo duy trì sự sống, bảo vệ tính mạng của con người. ..

 Vì vậy tỷ lệ đất có rừng bao phủ của một quốc gia là một chỉ tiêu an ninh môi trường quan trọng. Diện tích đất có rừng bảo đảm an ninh môi trường của một quốc gia có tỷ ưu là 45 phần trăm tổng diện tích.

 Sự tồn tại của rừng và cuộc sống đã trở thành một mối quan hệ hữu cơ. Không có một dân tộc, một quốc gia nào không hiểu được vai trò to lớn của rừng đối với cuộc sống. Tuy nhiên, ngày nay ở nhiều nơi con người đã không bảo vệ tốt rừng, vẫn chặt phá vô tội vạ khiến nguồn tài nguyên rừng chậm được khôi phục và dần bị suy kiệt, nhiều nơi rừng không còn có thể tái sinh, đất trở thành đồi núi hoang, cát, nước chảy tạo nên những cơn lũ cuốn trôi chất dinh dưỡng, làm ngập lụt, xói lở các khu vực đồng bằng gây tổn thất lớn đối với của cải, tính mạng nhân dân. Vai trò của rừng đối với công tác bảo vệ môi trường đang trở thành chủ đề thời sự và kéo cuốn mối lo của của cả nhân loại.

Rừng giữ bầu không khí trong sạch: Với vai trò quan trọng của nó, rừng là một nhà máy sinh học tự nhiên thường xuyên tiếp nhận CO2 và nước O2. . Đặc biệt ngày nay khi hiện tượng nóng dần lên của trái đất gây hiệu ứng nhà kính thì vai trò của rừng đối với việc làm giảm lượng khí CO2 là vô cùng cần thiết.

Rừng điều tiết nước, phòng tránh ngập lụt, xói mòn: Rừng có vai trò điều hoà nguồn nước giảm dòng chảy bề mặt biến CO2 thành lượng nước thấm dưới đất từ các mạch nước ngầm. Khắc phục được xói mòn đất, hạn chế bồi lắng lòng sông, lòng hồ và điều hoà lại dòng chảy của những con sông, con suối (tăng sản lượng nước sông, nước suối vào mùa kiệt, giảm lượng nước sông suối vào mùa mưa).

Rừng bảo vệ độ bền và phát triển tự nhiên của đất: ở nơi có nhiều rừng thì dòng chảy bị khống chế, tránh khỏi sự xói mòn, còn trên đồi núi dốc tác dụng đó có ý nghĩa hơn, vì lớp đất bề mặt không bị mỏng, các đặc tính lý hoá và sinh học của đất không bị thay đổi, độ màu mỡ vẫn tồn tại. Rừng cũng thường xuyên tạo phân hữu cơ. Điều này thể hiện ở qui luật cơ bản: rừng tốt hình thành nên đất đẹp và đất tốt giữ lại rừng tốt.

Nếu rừng bị phá huỷ làm đất bị xói mòn thì quá trình đất mất nước và khô cằn sẽ xảy đến một cách mạnh mẽ và quyết liệt. Ước tính ở vùng rừng bị tàn phá trơ đất trống mỗi năm bị cuốn trôi mất khoảng 10 tấn mùn/ha. Đồng thời các quá trình feralitic, tích luỹ canxi, nhôm, sinh kết von, tạo đá ong, được tăng cường thêm, khiến cho đất mất tính chất hữu cơ, mất mùn, không chứa đủ nước, hay bị khô hạn làm thiếu hụt chất dinh dưỡng và trở nên ngày càng chua, hoá cứng hơn, dẫn đến bạc màu, trơ sỏi đá. Điều đó đã giải thích vì sao trong quá trình trồng rừng khai phá trước đây ở miền đồi núi, khi đất đang khá màu mỡ cũng chỉ được một thời gian ngắn là hư hỏng.

Ngoài ra Rừng có vai trò đặc biệt quan trọng đối với việc: ngăn cát di chuyển ven bờ, che chắn môi trường đất đai bên trong nội địa, rừng bảo vệ đê biển, phòng hộ vùng chua phèn, cung ứng gỗ và lâm sản, Rừng nơi trú ngụ của số đông các loài động thực vật: Động vật rừng nguồn cung cấp thức ăn, dược liệu, nguồn gen quý hiếm, da lông và sừng thú là các mặt hàng xuất khẩu có giá trị.

Như trên chúng ta đã biết rừng có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với công tác bảo vệ môi trường. Để môi trường tự nhiên của chúng ta không bị phá huỷ thì chúng ta phải bảo vệ và phát triển cây rừng tốt hơn nữa. Năm nay đã được Liên hợp quốc chọn là năm quốc tế về Rừng với mục đích khuyến khích sự phát triển của đa dạng các loại rừng, ngăn chặn suy thoái và phá huỷ rừng. Hưởng ứng Năm quốc tế Rừng Ngày môi trường thế giới đã được Liên hợp quốc chọn là: “Rừng: giá trị cuộc sống từ thiên nhiên” nhằm khẳng định tầm quan trọng của rừng trong cuộc sống và hệ sinh thái đồng thời nêu bật thông điệp chống nạn tàn phá rừng và suy thoái rừng giúp tất cả chúng ta nhận thức được giá trị của Rừng và cần có hành động thiết thực để “Bảo vệ rừng là bảo vệ cuộc sống

3. Nguyên tắc bảo vệ và phát triển rừng:

Bảo vệ và phát triển rừng phải tuân theo nguyên tắc sau:

Công tác bảo vệ và phát triển rừng phải bảo đảm phát triển toàn diện về kinh tế xã hội, văn hoá, quốc phòng, an ninh; phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế – xã hội, chiến lược phát triển ngành; đúng quy hoạch, kế hoạch xây dựng và phát triển lâm nghiệp của cả nước và khu vực; tuân theo quy chế quản lý rừng được Thủ tướng Chính phủ quy định.

Bảo vệ rừng là nhiệm vụ của các đơn vị, doanh nghiệp, hộ dân, cá thể. Hoạt động bảo vệ và phát triển rừng phải tuân thủ nguyên tắc quản lý rừng bền vững; kết hợp bảo vệ và phát triển rừng với sử dụng hợp lý để khai thác tối đa tiềm năng rừng; kết hợp hài hoà giữa trồng rừng, khoanh nuôi tái sinh khôi phục rừng, làm sạch môi trường với bảo vệ diện tích rừng đang có; kết hợp lâm nghiệp với nông nghiệp và ngư nghiệp; khuyến khích trồng rừng kinh tế gắn với phát triển công nghiệp chế biến gỗ nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm rừng.

Việc giữ lại và phát triển rừng phải gắn với quy hoạch, kế hoạch sử dụng giao. Việc giao khoán, cho mượn, thu hồi, chuyển đổi quyền sử dụng rừng và đất đai phải tuân theo những quy định của Luật bảo vệ và phát triển rừng, Luật lâm nghiệp cùng một số quy định hiện hành của Nhà nước có liên quan, bảo đảm lợi ích kinh tế theo hướng xã hội hoá nghề rừng.

Bảo đảm hài hoà lợi ích kinh tế của rừng với lợi ích giữa Nhà nước với chủ rừng; gắn hiệu quả kinh tế của lâm nghiệp với lợi ích xã hội, bảo vệ môi trường và tài nguyên tự nhiên; giữa lợi ích trước mắt và ổn định dài hạn; bảo đảm để người làm nghề rừng sinh sống chủ yếu nhờ nghề rừng.

Chủ rừng thực hiện đầy đủ trách nhiệm, quyền của mình đối với việc sử dụng rừng theo quy định của Luật này và những quy định liên quan của pháp luật không làm phương hại cho lợi ích chung của chủ rừng khác.