Phương pháp số chênh lệch là gì? Quá trình thực hiện và ví dụ minh họa

Thuật ngữ phương pháp số chênh lệch là một cụm từ được sử dụng nhiều trong lĩnh vực kinh tế tài chính và có những ý nghĩa cũng như vai trò quan trọng trong thực tiễn. Thực chất đây chính là một  phương pháp biến dạng của phương pháp thay thế liên hoàn. Hiểu đơn giản thì phương pháp thay thế liên hoàn chính là phương pháp được sử dụng để có thể xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố lên chỉ tiêu phân tích. Mục tiêu của phương pháp số chênh lệch cũng chính là như vậy. Chắc hẳn hiện nay vẫn còn nhiều người chưa hiểu rõ về thuật ngữ này.

1. Phương pháp số chênh lệch:

Khái niệm phương pháp số chênh lệch:

Ta hiểu phương pháp số chênh lệch chính là một phương pháp biến dạng của phương pháp thay thế liên hoàn. Nhưng phương pháp số chênh lệch chính hiện nay có cách tính đơn giản hơn so với phương pháp thay thế liên hoàn và phương pháp số chênh lệch cho phép các chủ thể có thể tính ngay được kết quả cuối cùng bằng cách xác định mức độ ảnh hưởng của nhân tố nào thì trực tiếp dùng số chênh lệch về giá trị kì phân tích so với kế hoạch của nhân tố đó.

Phương pháp số chênh lệch hiện nay cũng chính là một trong những phương pháp tính toán kĩ thuật và phương pháp số chênh lệch đang được sử dụng trong khoa học phân tích kinh tế.

Ta hiểu nghiên cứu kinh tế chính là việc các chủ thể thực hiện nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực kinh tế. Nói một cách khác, nghiên cứu kinh tế được hiểu cơ bản là quá trình thu thập thông tin, dữ liệu, chứng cứ, vận dụng các công cụ kiến thức và công cụ phân tích xử lý thông tin dữ liệu nhằm mục đích giúp các chủ thể có thể đạt được sự hiểu biết về vai trò và hành vi của từng cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp, ngành, thị trường, quốc gia hoặc toàn bộ nền kinh tế đối với việc các chủ thể được nêu đó đưa ra những quyết định kinh tế của mình. Về bản chất thì khoa học phân tích kinh tế chính là việc các chủ thể tìm hiểu bản chất những vấn đề kinh tế đang cần giải quyết của hộ gia đình, doanh nghiệp, cộng đồng hay các nhà hoạch định chính sách ở phạm vi địa phương, quốc gia hay cộng đồng quốc tế nói chung.

Dạng tổng quát của số chênh lệch cụ thể như sau:

2. Quá trình thực hiện phương pháp số chênh lệch và ví dụ minh họa:

Quá trình thực hiện phương pháp số chênh lệch:

Theo Phân tích hoạt động sản xuất kinh doanh, Trường Đại học Xây dựng miền Trung thì phương pháp số chêch lệch được dùng nhằm mục đích để giúp các chủ thể có thể phân tích mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chỉ tiêu phân tích.

Phương pháp số chêch lệch như đa nói cụ thể bên trên thì chính là dạng đặc biệt của phương pháp thay thế liên hoàn. Chính bởi vì vậy mà phương pháp số chênh lệch vẫn tuân thủ theo nội dung và trình tự các bước của phương pháp thay thế liên hoàn, nhưng phương pháp số chênh lệch khác phương pháp thay thế liên hoàn ở chỗ là lấy chênh lệch của các nhân tố giữa 2 kì để xác định mức độ ảnh hưởng.

Ví dụ giả sử như chúng ta có chỉ tiêu phân tích Q chịu ảnh hưởng bởi 3 nhân tố, theo thứ tự a, b, c. Các nhân tố này trên thực tế thì sẽ có quan hệ tích số với chỉ tiêu phân tích Q và đã được sắp xếp theo trình tự từ nhân tố số lượng đến chất lượng, quá trình các chủ thể thực hiện để nhằm mục đích có thể xác định nhân tố ảnh hưởng theo phương pháp số chênh lệch cụ thể như sau:

– Bước 1: Các chủ thể cần phải xác định đối tượng phân tích:

– Bước 2: Các chủ thể cần phải xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố:

– Bước 3: Tổng hợp

Cũng cần phải lưu ý rằng, trên thực tế thì phương pháp số chênh lệch chỉ áp dụng khi các nhân tố có quan hệ với nhau và quan hệ với chỉ tiêu phân tích ở dạng tích số hoặc thương số.

Ví dụ minh họa về phương pháp số chênh lệch:

Hãy thực hiện việc phân tích mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chi phí nguyên vật liệu theo phương pháp số chênh lệch trên cơ sở tài liệu cụ thể sau:

Bài giải:

Gọi:

– q: Khối lượng sản phẩm sản xuất;

– m: Mức tiêu hao nguyên vật liệu cho một đơn vị sản phẩm;

– s: Đơn giá nguyên vật liệu;

– C: Chi phí nguyên vật liệu.