Từ xưa, ông cha ta dựa vào việc quan sát bầu trời, mặt trăng, mặt trời hay các quy luật mà đúc kết thành những câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ để dự báo thời tiết. Dưới đây liệt kê những câu ca dao, tục ngữ nói về thời tiết, dự báo thời tiết hay nhất cho các bạn tham khảo.
Mục lục bài viết
1. Tục ngữ nói về thời tiết, dự báo thời tiết hay:
1.1. Tục ngữ nói về thời tiết:
Tục ngữ về thời tiết và sản xuất:
- Động bể Xuân Né, xúc thóc ra phơi, động bể Đại Bằng đổ thóc vào rang.
- Trời nồm tốt mạ Trời giá tốt rau.
- Ba ngày gió nam mùa màng mất trắng.
- Nắng sớm thì đi trồng cà, mưa sớm ở nhà phơi thóc.
- Cày ruộng tháng năm xem trăng rằm tháng tám.
- Tháng mười có sấm, cấy trên cũng được ăn/ Sấm tháng mười cày cươi mà cấy
- Mưa đồng bay vừa trông vừa chạy, mưa Tam Đảo bảo nhau đi cày.
- Mưa tháng sáu máu rồng.
- Mưa tháng tư hư đất.
- Mưa tháng ba hoa đất.
- Trăng mờ tốt lúa nỏ, trăng tỏ tốt lúa sâu.
- Bầu nắng, mướp đắng mưa, dưa đại hạn.
- Mưa tháng 7, gãy cành Trám. Nắng tháng 8, rám trái bưởi.
- Sấm tháng Mười cày cười mà cấy.
- Chuồng gà hướng Đông, cái lông chẳng còn.
- Ráng mỡ gà, ai có nhà thì chống.
- Lạy ông nắng lên. Cho trẻ nó chơi. Cho già bắt rận. Cho tôi đi cày
Tục ngữ về quy luật thời tiết:
- Gió bấc thì hanh, gió nồm thì ẩm.
- Tháng giêng rét dài, tháng hai rét lộc, tháng ba rét nàng Bân.
- Rét tháng ba, bà già chết cóng.
- Gió may quay mồm.
- Đông chết se, hè chết lụt.
- Sấm động, gió tan.
- Chớp thừng chớp bão, chẳng bão thì mưa
- Nồm động đất, Bấc động khơi
- Mưa chẳng qua Ngọ, gió chẳng qua Mùi.
- Ông tha nhưng bà chẳng tha, còn sợ cái bão mồng ba tháng mười.
- Tháng mười động gia, tháng ba động rạm.
- Tháng chín mưa rươi, tháng mười mưa cữ.
- Tháng bảy ngâu ra, mồng ba ngâu vào
- Tháng bảy nước chảy qua bờ.
- Tháng hè đóng bè làm phúc.
- Nắng tháng tám nám má hồng
- Tháng ba mưa đám, tháng tám mưa cơn.
- Đầu năm sương muối, cuối năm gió bấc.
- Trời nắng chóng trưa, trời mưa chóng tối.
- Gió thổi đổi trời.
- Tháng mười sấm rạp, tháng chạp sấm động.
- Nắng to thì nằm co cũng ấm.
- Nắng chóng trưa, mưa chóng tối.
- Mùa đông mưa dầm gió bấc, mùa hè mưa to gió lớn, mùa thu sương sa nắng gắt.
- Cha chết không lo bằng đỏ lò Tây Bắc.
- Mây thành vừa hanh vừa giá.
- Nắng tháng ba chó già lè lưỡi.
1.2. Tục ngữ dự báo thời tiết:
Tục ngữ về dự báo thời tiết dựa vào quan sát các hiện tượng tự nhiên:
- Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão cát.
- Ráng mỡ gà thì gió, ráng mỡ chó thì mưa
- Ráng vàng thì nắng, ráng trắng thì mưa.
- Ráng vàng thì gió, ráng đỏ thì mưa.
- Ráng mỡ gà, ai có nhà thì chống.
- Đầu năm sương muối, cuối năm gió nồm
- Vàng mây thì gió, đỏ mây thì mưa
- Mưa đồng bay vừa trông vừa chạy, mưa Tam Đảo bảo nhau đi cày
- Mống dài trời cụt, mống ngắn trời mưa
- Chớp đằng đông vừa trông vừa chạy
- Trăng mờ tốt lúa nỏ, trăng tỏ tốt lúa sâu
- Quạ tắm thì ráo, sáo tắm thì mưa
- Trên trời có vảy tê tê, là mưa sắp sửa kéo về nay mai.
- Chớp đằng đông nước đông tràn ngập/ Chớp đằng tây mua dây mà tát
- Rồng đen lấy nước thời nắng, rồng trắng lấy nước thời mưa.
- Mây xanh thì nắng, mây trắng thì mưa.
- Mưa tránh chỗ trắng, nắng tránh chỗ đen.
- Vàng mây thời gió, đỏ mây thời mưa.
- Chớp đằng đông, mưa dây mà tát.
- Chớp thừng chớp chão, chẳng bão thì mưa.
- Mây kéo xuống bể thì nắng chang chang, mây kéo lên ngàn thì mưa như trút.
- Gió nam đưa xuân sang hè.
- Vảy mại thì mưa, bối bừa thì nắng.
- Thâm đông, trống bấc, hễ nực thì mưa.
- Sáng bể chớ mừng, tối rừng chớ lo.
- Sáng gió may, tối quay gió nồm.
- Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng. Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
- Mặt trăng má đỏ, trời đã sắp mưa.
- Sao dày thì mưa, sao thưa thì nắng.
- Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì mưa.
- Vồng thấp mưa rào, vồng cao gió táp.
- Mống dài trời lụt, mống cụt trời mưa.
- Mống vàng thời nắng, mống trắng thời mưa.
- Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão giật.
- Mống cao gió táp, mống áo mưa rào.
- Vồng ban sáng, ráng chiều hôm.
- Vồng rạp mưa rào, vồng cao gió táp.
- Vồng chiều mưa sáng, ráng chiều mưa hôm.
- Mỡ gà thời gió, mỡ chó thời mưa.
Tục ngữ dự báo thời tiết dựa vào quan sát các hiện tượng của sự vật:
- Kiến bò từ dưới lên cao, mang theo cơm gạo gây nên mưa rào
- Kiến cánh vỡ tổ bay ra, bão táp mưa sa tới gần
- Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt
- Kiến dọn tổ thời mưa.
- Tháng bảy kiến đàn đại hàn hồng thủy
- Trời đang nắng, cỏ gà trắng thì mưa
- Dế kêu càng gấp gáp trời càng ấm
- Gió heo mây, chuồn chuồn bay thì bão
- Én bay thấp mưa ngập bờ ao, én bay cao mưa rào lại tạnh
- Trời đã sẫm tối rồi, gà còn đi bới điểm trời sắp mưa
- Đường đi kiến đắp thành bờ, chẳng mưa thì gió còn ngờ vực chi
- Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa
- Cỏ gà màu trắng điểm nắng đã hết/ Cỏ gà mọc loang, cả làng đầy nước
- Gió bấc hiu hiu, sếu kêu thì rét
- Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.
- Chuồn chuồn bay thấp thì mưa. Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.
- Cóc nghiến răng trời đang năng thì mưa
- Trống tháng bảy chẳng hội thì chay, tháng sáu heo may chẳng mưa thì bão.
- Lá tre trôi lộc, mùa rét xộc đến.
- Quạ tắm thì ráo, Sáo tắm thì mưa.
- Ếch kêu uôm uôm, ao chuôm đầy nước.
- Rễ si đâm ra trắng xóa, mưa to gió lớn hẳn là tới nơi.
- Cỏ gà màu trắng, điềm nắng đã hết.
- Sấm kêu, rêu mọc.
- Mưa tháng bảy cóc nhảy lên bờ.
2. Ca dao về thời tiết, dự báo thời tiết hay:
- Ông tha mà bà chẳng tha
Bà cho cái lụt hăm ba tháng Mười. - Đông Nam có chớp chéo nhau
Thấp sát mặt biển hôm sau bão về. - Chóp chài đội mũ, mây phủ đá bia
Ếch nhái kêu lia, trời mưa như trút. - Cơn đằng Đông vừa trông vừa chạy
Cơn đằng Nam vừa làm vừa chơi. - Mây kéo xuống biển thì nắng chang chang
Mây kéo lên ngàn thì mưa như trút. - Mây càng bay cao trời càng đẹp
Hoa cúc cụp cánh lại trước khi trời mưa. - Đông rắc tía tía màu hồng
Gọi con thủ thỉ bảo chồng nhỏ to
Nhà em tìm kiếm cây to
Chống nhà tránh bão đỡ lo sau này. - Giông bể Đông bắt nồi rang thóc
Giông bể tây đổ thóc ra phơi. - Chớp đằng đông nước đồng tràn ngập
Chớp đằng tây mua dây mà tát. - Chiều chiều mây phủ Sơn Trà
Sóng xô Cửa Đại trời đà chuyển mưa. - Bao giờ Hòn Đỏ mang tơi
Hòn Hèo đội mũ thì trời sắp mưa. - Lập thu mới cấy lúa mùa
Khác nào hương khói lên chùa cầu con. - Nhờ trời mưa gió thuận hòa
Nào cày nào cấy trẻ già đua nhau
Chim, gà, cá, lợn, cành cau,
Mùa nào thức ấy giữ màu nhà quê
Người ta rượu sớm trà trưa.
Em nay đi vắng về trưa đã nhiều
Lạy trời mưa thuận gió đều
Cho đồng lúa tốt cho chiều lòng em. - Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên. - Mồng chín tháng chín có mưa
Thì con sắm sửa cày bừa làm ăn.
Mồng chín tháng chín không mưa,
Thì con bán cả cày bừa đi buôn. - Bạn chài thợ lái bảo nhau
Mống đông chớp lạch quay mau về nhà. - Trời mưa cho lúa chín vàng,
Cho anh đi gặt, cho nàng đem cơm.
Đem thời bát sứ mâm son,
Chớ đem mâm gỗ anh hờn không ăn. - Người ta đi cấy lấy công,
Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.
Trông trời, trông đất, trông mây,
Trông mưa, trông nắng, trông ngày, trông đêm.
Trông cho chân cứng đá mềm,
Trời yên biển lặng mới yên tấm lòng. - Cò bay ngược, nước vô nhà
Cò bay xuôi nước lui ra biển. - Én bay thấp mưa ngập cầu ao,
Én bay cao mưa rào lại tạnh. - Kiến đen tha trứng lên cao,
Thế nào cũng có mưa rào rất to.
Kiến bò từ dưới lên cao
Mang theo cơm gạo gây nên mưa rào.
Đường đi kiến đắp thành bờ,
Chẳng mưa thì gió còn ngờ vực chi.
Kiến cánh vỡ tổ bay ra,
Bão táp mưa sa tới gần. - Đầu măng ngã gục vào hè
Nương nhờ vào mẹ kẻo e bão về. - Kiến đắp thành thì bão
Kiến ẵm con chạy vào thì mưa. - Mồng bốn cá đi ăn thề
Mồng tám cá về cá vượt Vũ Môn. - Mưa tháng bảy gẫy cành trám
Nắng tháng tám rám trái bưởi. - Tháng Một là tháng trồng khoai
Tháng Giêng trồng đậu tháng Hai trồng cà
Tháng Ba cày vỡ ruộng ra
Tháng Tư làm mạ, mưa sa đầy đồng.
Tháng Năm tháng Sáu, mặt trời đi chệch
Tháng Bảy, tháng Tám mặt trời đi xiên
Em là phận gái thuyền quyên
Đừng cho sóng dợn đò nghiêng nước vào
Đò nghiêng sóng dợn ba đào
Trong dễ thấy đục nhưng đục nào thấy trong.
3. Giải thích một số câu ca dao, tục ngữ thường gặp:
1. Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
Đó là một câu ca dao mà ông cha đã truyền lại cho chúng ta rất chính xác nhờ vào những gì mà mình đã đúc kết được trong cuộc sống mà ngày nay nó vẫn rất khả thi. Với ý nghĩa là tháng năm thì thời gian ban ngày dài hơn thời gian ban đêm. Còn vào tháng mười thì thời gian ban ngày ngắn hơn thới gian ban đêm
2. Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm
Khi trời nắng, ko khí khô, nên thân và cánh chuồn chuồn rất nhẹ, có thể bay cao đc.Khi trời sắp đổ mưa, độ ẩm ko khí tăng cao, làm đôi cánh của chuồn chuồn trở nên ẩm và nặng. Vì thế lúc này chuồn chuồn bay cao không đc. Nên phải bay là là dưới thấp.Quan sát đc đặc điểm này của chuồn chuồn mà dân gian có thể dự đoán đc khi nào trới sắp mưa.
3. Ông tha mà bà chẳng tha
Bà cho cái lụt hăm ba tháng Mười.
Câu ca dao nói về thời tiết miền Trung. Tức là dù cho mưa gió, bão bùng trước đó bao nhiêu trận đi nữa, người dân vẫn không thể yên tâm nếu chưa qua ngày 23 tháng 10 âm lịch.
