Phân tích nghệ thuật lập luận bài Chiếu cầu hiền của Ngô Thì Nhậm là một trong những đề văn mẫu 11 hay và thường gặp hiện nay khi làm đề thi về bài Chiếu cầu hiền. Trong bài viết này, Đọc tài liệu xin tổng hợp những nội dung nghệ thuật chính trong tác phẩm để từ đó các em có thể xây dựng nên một bài văn phân tích hoàn chỉnh cho đề bài này.
Mục lục bài viết
1. Nhận xét về nghệ thuật lập luận của bài Chiếu cầu hiền:
Đoạn văn mở đầu bài viết với hai lập luận đặc sắc. Lập luận đầu tiên tuyên bố rằng “người hiền như ngôi sao sáng trên trời, sao sáng hướng về ngôi Bắc Thần,” và suy ra “người hiền là sứ giả cho thiên tử.” Lập luận thứ hai so sánh người hiền với sao sáng, nhấn mạnh rằng nếu sao mất ánh sáng, vẻ đẹp cũng sẽ tan biến. Nói rằng người hiền, nếu không sử dụng tài năng của mình, sẽ trở thành trái mệnh trời.
Tổng kết, mỗi lập luận đều khẳng định một sự thật rằng để tỏa sáng như sao, người hiền phải cống hiến tài năng cho xã hội và đời sống. Ngô Thì Nhậm thông qua những lập luận này muốn truyền đạt sứ mệnh quan trọng của người hiền tài. Khi nhận thức được sứ mệnh này, họ sẽ tự hiểu rằng phải làm gì. Nghệ thuật thuyết phục hai chiều được thể hiện một cách sắc sảo và tinh tế.
Hiện nay, khái niệm về người hiền tài không chỉ thuộc về những người có kiến thức rộng và tài năng vượt trội, mà nó còn áp dụng cho tất cả mọi người có khả năng. Một cá nhân tồn tại đóng kín bản thân, rụt rè, nhút nhát hoặc tự phụ và ích kỉ sẽ khó khẳng định được vị thế của mình trong xã hội. Điều quan trọng là tất cả chúng ta cần tự nhận ra mục tiêu và sứ mệnh của bản thân, sống một cuộc sống tự tin, bản lĩnh và hiến dâng tất cả khả năng của mình. Đây chính là ý nghĩa thực sự của cuộc sống con người.
Phần hai của văn bản được mở rộng với bốn đoạn văn, trong đó đoạn thứ hai chói lọi như một trụ cột để tác giả đưa ra các đoạn 3, 4, 5, nhằm thuyết phục và kêu gọi hiền tài hãy bước ra giúp vua, giúp đất nước. Cơ sở của đoạn này đượm màu lịch sử, đặt nền tảng từ thời kỳ “thời thế suy vi,” mời gọi độc giả nghê ngóng với quá khứ của mạt thời Lê Trịnh suy đồi và thối nát.
Tận dụng những sự kiện lịch sử này, tác giả giảng giải về tình hình khi hiền tài bị lạc lõng, không được đánh giá cao và tôn trọng, giống như sao bị che khuất. Họ, để giữ lấy phẩm chất trong sạch như nhà nho chân chính, phải lựa chọn tránh né, ẩn dật hoặc giữ mình ở những chốn quan trường. Tác giả thậm chí nhấn mạnh rằng việc này không phải là tự vùi lấp, mà là sự thích ứng khôn ngoan với thời thế đen tối.
Đọc và suy ngẫm về đoạn văn này, chúng ta không chỉ thấu hiểu hành trình của hiền tài trong quá khứ mà còn học được cách nhìn nhận của Ngô Thì Nhậm về con người. Tại sao ông đề cập đến sứ mệnh của hiền tài ở đoạn một mà lại ủng hộ hành động của họ trong mạt thời Lê Trịnh? Tác giả giải thích rằng ông đánh giá họ dựa trên mối quan hệ với hoàn cảnh sống, nhấn mạnh rằng chỉ có những tài năng kiệt xuất mới có thể định hình thời thế, trong khi đa phần mọi người khác bị định hình bởi xã hội.
Phần kết của văn bản được mở rộng để tập trung vào sự quan trọng của thời cơ và cơ hội đối với người hiền. Điều này như một lời nhắc nhở sôi nổi với những tâm huyết hiền tài, nhấn mạnh rằng họ cần phải thể hiện lòng chí nam nhi của mình trước mặt lịch sử. Lời kêu gọi cuối cùng, đầy nhiệt huyết, khuyến khích tinh thần của người hiền một cách sâu sắc.
Quay lại với bối cảnh và mục đích tạo ra văn bản Chiếu Cầu Hiền, có thể nhận thấy một điều rõ ràng: nếu tác giả không có sự khéo léo trong việc diễn đạt, hoặc nếu thông điệp không được truyền đạt một cách rõ ràng, kết quả có thể là sự phản tác dụng hoặc thậm chí là sự chế nhạo. Tại sao lại như vậy? Trí thức ở Bắc Hà và các triều đại phong kiến khác đều hình thành từ cửa Khổng sân Trình, nơi mà lời dạy của Nho giáo “trung thần không thờ hai chủ” được chú trọng. Ngô Thì Nhậm, mặc dù không tuân thủ tuyệt đối nguyên tắc này, nhưng lại kêu gọi họ hỗ trợ nhà Tây Sơn. Nếu không thuyết phục họ, có thể bị coi là bất trung. Đồng thời, ông, người chỉ là một sĩ phu xuất thân, lại nói lên lý lẽ với các trí thức, có thể khiến họ tự ái. Tuy nhiên, Chiếu Cầu Hiền của Ngô Thì Nhậm đã thành công. Vậy làm thế nào ông làm được điều này? Có phải do tài năng của ông, lòng thành tâm hay tất cả những yếu tố trên cộng thêm một điều rất quan trọng, đó là nghệ thuật ứng xử tài tình, khéo léo và tinh tế của ông. Vua Quang Trung không nhầm khi đặt niềm tin vào ông, giao cho ông nhiệm vụ chấp bút thay mình để cầu hiền trong thiên hạ. Hôm nay, chúng ta không chỉ là nhận thức mà còn phải học hỏi từ bài học quý báu của người hiền tài này cho sự phát triển bản thân.
2. Nhận xét về nghệ thuật lập luận của bài Chiếu cầu hiền chọn lọc:
Nghệ thuật lập luận của Ngô Thì Nhậm trong văn bản Chiếu Cầu Hiền đích thực là một tác phẩm nghệ thuật, sử dụng lập luận đầy đủ và sắc sảo để thuyết phục người đọc, đặc biệt là những hiền tài có định hình văn minh và tri thức. Ông đã không chỉ đề cập đến trách nhiệm của họ đối với đất nước mà còn khéo léo đánh bại các nghi ngờ, lo lắng và tự ái có thể nảy sinh trong tâm hồn của họ.
Ngô Thì Nhậm bắt đầu bằng việc phân tích thời cơ và vận hội hiện tại của người hiền tài. Ông tinh tế thể hiện rằng thời điểm này không chỉ là một thời kỳ lịch sử quan trọng mà còn là cơ hội lớn để họ góp phần vào sự phồn thịnh của đất nước. Bằng cách này, ông đã mở đầu cho sự thuyết phục bằng lý lẽ và hiểu biết sâu sắc về bối cảnh xã hội.
Một điểm quan trọng khác là Ngô Thì Nhậm nhấn mạnh về chính sách đúng đắn của vua Quang Trung. Mặc dù mới lên ngôi, vua đã tỏ ra là người lãnh đạo tài năng và sáng tạo. Chính sách trọng dụng nhân tài của ông không chỉ thể hiện sự thông minh mà còn là một yếu tố quan trọng để làm giàu đất nước. Thông qua việc nêu rõ chính sách này, Ngô Thì Nhậm giúp người đọc hiểu rõ hơn về lòng tận hiến của vua và cơ hội mà người hiền tài có thể nhận được.
Bài viết của ông được xây dựng một cách hợp lý, với dòng phân tích logic chặt chẽ. Từ việc phân tích thời cơ đến chính sách của vua, tất cả đều được sắp xế theo một trình tự mạch lạc, giúp người đọc dễ theo dõi và hiểu rõ các điểm ý quan trọng. Thậm chí, ông còn sử dụng ví dụ cụ thể về những hiền tài có ảnh hưởng lớn trong lịch sử, như Quang Trung Nguyễn Huệ, để minh họa cho sức mạnh của người hiền tài.
3. Nhận xét về nghệ thuật lập luận của bài Chiếu cầu hiền ngắn gọn:
Nghe vịt hóa thành phượng hoàng, Ngô Thì Nhậm đã thực sự tạo nên một bức tranh lập luận sùng cổ, đầy sức thuyết phục và đồng cảm trong văn bản Chiếu Cầu Hiền. Bằng cách sử dụng ngôn từ tinh tế và ngắn gọn, ông đã kết hợp sự sáng tạo tư duy và lòng đam mê vào lời văn của mình.
Lập luận của Ngô Thì Nhậm không chỉ là sự chặt chẽ mà còn là một tuyệt tác của tư duy sáng rõ. Ông đã tận dụng mỗi từ ngữ để thể hiện sự thấu hiểu và sâu sắc về trách nhiệm của người hiền tài đối với đất nước. Bằng cách sắp xếp lý luận theo một logic hợp lý, ông đã tạo nên một bức tranh rõ ràng, không chỉ thể hiện trí tuệ mà còn tăng cường sức thuyết phục của thông điệp.
Khúc chiết và tình cảm tha thiết là hai điểm mạnh đặc sắc trong lập luận của ông. Ông không chỉ trình bày về trách nhiệm của người hiền tài mà còn thể hiện lòng tận hiến và đam mê của họ. Sự sáng tạo của ông nằm ở việc kết hợp sự khích lệ và động viên một cách sâu sắc, tạo ra một ảnh hưởng mạnh mẽ đối với độc giả.
Một ví dụ cụ thể là khi ông nhắc đến chính sách của vua Quang Trung. Thay vì chỉ nêu ra chính sách, Ngô Thì Nhậm lồng ghép nó vào bức tranh lớn về trách nhiệm và tầm quan trọng của người hiền tài. Ông không chỉ nói về chính sách, mà còn nói về tầm quan trọng của nó đối với sự giàu có và phồn thịnh của đất nước.
