Kiểm toán năng lượng là gì? Thực trạng kiểm toán năng lượng tại Việt Nam

Kiểm toán năng lượng là một trong các hoạt động bắt buộc để xác định lượng tiêu thụ năng lượng để đưa ra các phương án sử dụng thích hợp. Kiểm toán năng lượng là hoạt động chuyên môn được thực hiện theo trình tự nhất định cùng với việc ứng dụng kỹ thuật trong việc kiểm toán.

1. Kiểm toán năng lượng là gì?

Theo tài liệu kiểm toán năng lượng của Khoa Quản Lý Năng Lượng – Đại học Điện Lực, kiểm toán năng lượng được định nghĩa như sau: Kiểm toán năng lượng là quá trình khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng các hoạt động tiêu thụ năng lượng nhằm xác định tiêu thụ năng lượng của đơn vị kinh doanh, dịch vụ, các nhà máy sản xuất hay hộ gia đình, đồng thời tìm ra các lĩnh vực sử dụng năng lượng lãng phí, đưa ra các cơ hội bảo tồn năng lượng và biện pháp mang lại tiết kiệm năng lượng.

Khái niệm kiểm toán năng lượng cũng được luật hóa và ghi nhận tại Khoản 6, Điều 3, Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả năm 2010, theo đó: Kiểm toán năng lượng là hoạt động đo lường, phân tích, tính toán, đánh giá để xác định mức tiêu thụ năng lượng, tiềm năng tiết kiệm năng lượng và đề xuất giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đối với cơ sở sử dụng năng lượng.

Các hoạt động chủ yếu của kiểm toán năng lượng bao gồm: Khảo sát, đo lường, thu thập số liệu về mức sử dụng năng lượng của cơ sở sản xuất. Phân tích, tính toán và đánh giá hiệu quả sử dụng năng lượng. Đánh giá tiềm năng tiết kiệm năng lượng. Đề xuất giải pháp sử dụng tiết kiệm và hiệu quả năng lượng. Phân tích hiệu quả đầu tư các hạng mục tiết kiệm năng lượng và xây dựng các hoạt động, giải pháp hỗ trợ sau kiểm toán.

Có nhiều tài liệu phân loại kiểm toán năng lượng khác nhau.

– Phân loại theo mức độ phức tạp, mức độ yêu cầu phạm vi thực hiện, kiểm toán năng lượng được phân thành hai loại chính là: Kiểm toán năng lượng sơ bộ  và kiểm toán năng lượng chi tiết.

+ Kiểm toán năng lượng sơ bộ được coi là cấp độ kiểm toán đầu tiên, là hoạt động khảo sát thoáng qua quá trình sử dụng năng lượng của hệ thống. Bao gồm cả việc đánh giá các dữ liệu về tiêu thụ năng lượng để phân tích số lượng và mô hình sử dụng năng lượng, cũng như so sánh với các giá trị trung bình hoặc tiêu chuẩn của các thiết bị tương tự. Kiểm toán sơ bộ là kiểm toán đơn giản và dễ thực hiện, chi phí kiểm toán này là không lớn nhưng có thể đánh giá sơ bộ tiết kiệm và đưa ra các cơ hội tiết kiệm với chi phí thấp nhờ các biện pháp quản lý như thay đổi thói quen vận hành và bảo dưỡng…Đồng thời kiểm toán này cũng là cơ hội để lựa chọn thông tin cho các kiểm toán chi tiết sau này.

+ Kiểm toán năng lượng chi tiết là việc xác định lượng năng lượng sử dụng và tổn thất thông qua quan sát và phân tích các thiết bị, hệ thống và các đặc điểm vận hành, phân tích sâu hơn về mặt kỹ thuật, lợi ích kinh tế tài chính và mức tiết kiệm của các giải pháp tiết kiệm năng lượng. Khi phân tích có thể bao gồm cả việc đo đạc và thí nghiệm để xác định số lượng năng lượng sử dụng và hiệu suất của các hệ thống khác nhau. Sử dụng các phương pháp tính toán khoa học để phân tích hiệu suất và tính toán tiết kiệm năng lượng cũng như chi phí thông qua việc cải tiến và thay đổi từng hệ thống. Chi phí và thời gian kiểm toán năng lượng chi tiết lớn hơn nhiều so với kiểm toán năng lượng sơ bộ, những giải tiết kiệm năng lượng đưa ra trong kiểm toán năng lượng chi tiết sẽ đầy đủ và chính xác cao hơn.

Ngoài hai loại kiểm toán trên, còn có kiểm toán năng lượng mô phỏng trên máy tính và một số kiểm toán năng lượng đặc biệt khác được dùng cho các thiết bị, hệ thống hoặc quá trình tiêu thụ năng lượng cụ thể như: kiểm toán hệ thống lò hơi, kiểm toán hệ thống lạnh và điều hòa không khí, kiểm toán hệ thống điện, kiểm toán hệ thống chiếu sáng…

Mục đích của kiểm toán năng lượng:

 Sử dụng các công nghệ lạc hậu, thiết kế chưa tối ưu, vận hành chưa phù hợp, sử dụng chưa hiệu quả…là những nguyên nhân gây thất thoát năng lượng.  Thông qua kiểm toán năng lượng, người ta có thể: Đánh giá được tình hình sử dụng năng lượng của đơn vị hiện tại. Nhận biết được những vị trí sử dụng năng lượng đang tiết kiệm, những vị trí sử dụng năng lượng chưa tốt, còn lãng phí năng lượng. Sau đó, từ các phân tích có thể nhận biết được các cơ hội bảo tồn năng lượng và tiềm năng tiết kiệm chi phí dựa trên thực trạng hoạt động tiêu thụ năng lượng của đơn vị. Kiểm toán năng lượng sẽ đưa ra các cơ hội và giải pháp tiết kiệm năng lượng với mức độ ưu tiên với từng giải pháp, đánh giá được những tác động của các giải pháp tiết kiệm năng lượng đối với các hoạt động sản xuất, kinh doanh và những tác động tới môi trường. Giảm chi phí năng lượng và tăng cường nhận thức về tiết kiệm và sử dụng năng lượng của lãnh đạo và nhân viên trong doanh nghiệp. Kiểm toán năng lượng giúp xác định được khuynh hướng tiêu thụ năng lượng và các nguy cơ hiện tại và tiềm ẩn thông qua đánh giá chi tiết các hệ thống, thiết bị khác nhau như: động cơ, bơm, hệ thống thông gió, máy nén, hệ thống hơi, nhiệt…

2. Thực trạng kiểm toán năng lượng tại Việt Nam:

Hiệu quả năng lượng trong các công ty là một đòn bẩy quan trọng trong quá trình chuyển đổi năng lượng. Kiểm toán năng lượng là bắt buộc đối với các công ty lớn, nhưng ngay cả các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng có thể được hưởng lợi. Quản lý năng lượng đảm bảo thực hiện lâu dài của chúng.

Ở Việt Nam, kiểm toán năng lượng là cần thiết để bù đắp cho việc tăng giá năng lượng (đặc biệt là điện), giảm chi phí sản xuất, giảm phát thải chất ô nhiễm và bảo tồn các nguồn năng lượng. Luật số 50/2010/QH12 Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được phê duyệt vào ngày 17 tháng 6 năm 2010 là một dấu mốc quan trọng trong quá trình xây dựng pháp luật về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ở nước ta. Theo đó kiểm toán năng lượng là bắt buộc đối với các cơ quan nhà nước và các doanh nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng, năng lượng hàng năm tiêu dùng từ 1.000 TOE – Công nghiệp và từ 500 TOE – Thương mại.

Kiểm toán năng lượng ở Việt Nam bắt đầu với một số công ty, được thực hiện dưới sự hỗ trợ của Worlbank vào đầu những năm 2005-2006 bởi Trung tâm Tiết kiệm Năng lượng tại Thành phố Hồ Chí Minh, Trung tâm Enerteam tại miền Nam và Công ty Cổ phần Giải pháp Công nghệ Việt Nam tại miền Bắc. Sau này, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ban hành năm 2011 đã có nhiều đơn vị trung ương thuộc Sở Công Thương một số tỉnh và một số doanh nghiệp cung cấp. Định kỳ, Chính phủ ban hành danh sách các cơ sở tiêu thụ năng lượng trọng điểm trên toàn quốc và giao Sở Công Thương kiểm tra, đôn đốc các đơn vị tiêu thụ năng lượng trọng điểm có nhu cầu kiểm toán năng lượng. Ít nhất 3 năm một lần xây dựng hệ thống quản lý năng lượng, bổ nhiệm cán bộ quản lý năng lượng có chứng chỉ do Bộ Công Thương cấp.

Vì vậy, việc kiểm toán năng lượng là cần thiết đối với các tòa nhà, đặc biệt là đối với các công trình sử dụng hệ thống điều hòa trung tâm. Thông thường, nguồn năng lượng sử dụng cho hệ thống điều hòa không khí luôn chiếm một lượng lớn trong toàn bộ nhu cầu năng lượng của công trình. Vì vậy, chúng tôi cung cấp dịch vụ khảo sát / kiểm toán năng lượng và tư vấn giải pháp tốt nhất để tiết kiệm năng lượng.

Kiểm toán năng lượng và quản lý năng lượng là những yếu tố quan trọng trong chiến lược tiết kiệm năng lượng của Chính phủ Liên minh và Liên minh Châu Âu. Với lý do chính đáng, vì họ cung cấp cho các công ty những bí quyết có giá trị để tăng hiệu quả sử dụng năng lượng của họ. Nhờ các biện pháp này, các công ty nhận ra và khai thác tiềm năng tiết kiệm năng lượng của họ, cho phép họ giảm mức tiêu thụ năng lượng đáng kể.

Nhìn rộng hơn ra thực tiễn về kiểm toán năng lượng ở trên thế giới, trong các cuộc kiểm toán năng lượng, đánh giá viên nội bộ hoặc bên ngoài điều tra mức tiêu thụ năng lượng và chi phí, xác định tiềm năng tiết kiệm và đánh giá nó từ góc độ thương mại. Quản lý năng lượng giúp phát triển các biện pháp, đưa chúng vào thực tế và giám sát chúng liên tục là cần thiết để tích hợp hiệu quả được cải thiện trong công ty một cách thường xuyên.

Kể từ tháng 12 năm 2015, các cuộc đánh giá thường xuyên là bắt buộc đối với các công ty lớn và trực thuộc, nghĩa là các doanh nghiệp thuộc cùng một nhóm. Theo Đạo luật Dịch vụ Liên quan đến Năng lượng (EDL-G), các cuộc đánh giá này phải diễn ra bốn năm một lần. Các công ty được miễn trừ yêu cầu này nếu họ đã áp dụng hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn DIN EN ISO 50001 hoặc hệ thống quản lý môi trường dựa trên Quy định (EC) số 1221/2009.

Yêu cầu này áp dụng cho các công ty khác mà theo định nghĩa của thuật ngữ Châu Âu không được phân loại là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Tương tự, các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể hợp lý để thực hiện kiểm toán năng lượng tự nguyện, vì sau đó họ đủ điều kiện để được hưởng các lợi ích về thuế, trong số các lợi thế khác. Ví dụ: họ chỉ được quyền yêu cầu các khoản đóng góp được chia sẻ theo Đạo luật Nguồn năng lượng tái tạo (EEC) (Mục 63 và tiếp theo là EEC 2014) hoặc giới hạn thuế (Mục 55 Đạo luật thuế năng lượng (EnergieStG), tức là Mục 10 Đạo luật thuế điện ) khi họ đã thực hiện kiểm toán này.