Trong nền kinh tế của các quốc gia chắc hẳn chúng ta đã nghe rất nhiều về hiện tượng thiên nga đen là một hiện tượng kinh tế rất hiếm khi xảy ra. Thế nhưng, một khi “thiên nga đen” xuất hiện, kinh tế thế giới ảnh hưởng rất lớn theo chiều hướng tiêu cực. Vậy hiện tượng thiên nga đen trong nền kinh tế là gì? Ví dụ?
Mục lục bài viết
1. Hiện tượng thiên nga đen trong nền kinh tế là gì?
Trong tiếng Anh, hiện tượng thiên nga đen có nghĩa là Black Swan. Thuật ngữ này được phổ biến bởi Nassim Nicholas Taleb – một giáo sư tài chính, cựu thương nhân phố Wall. Thiên nga đen là sự kiện xảy ra bất thường, khó dự đoán trước và gây hậu quả nghiêm trọng cho toàn cầu. Quan trọng nhất là cần có các biện pháp xử lý khi hiện tượng này xuất hiện.
Các nhà đầu tư cho rằng sự kiện đã xảy ra là dữ liệu quan trọng để dự đoán sự kiện trong tương lai. Tuy nhiên thứ gì cũng có xác suất không thể dự đoán được. Hiện tượng này thường gắn với các cuộc khủng hoảng kinh tế lớn.
Bạn có hiểu tại sao lại gọi là hiện tượng thiên nga đen không? Thường người ta mặc định thiên nga màu trắng. Khi người ta phát hiện ra loài thiên nga đen thì mới phá tan được định kiến của mọi người.
Hiện tượng thiên nga đen (Black Swan) là một sự kiện khó lường và không được dự báo trước, gây ra ra những hậu quả nghiệm trong cho nền kinh tế, thị trường tài chính và thị trường chứng khoán toàn cầu. Thuật ngữ này được giới thiệu bởi Nassim Taleb trong cuốn sách cùng tên (The Black Swan) năm 2007.
+ Thiên nga đen là một sự kiện cực kỳ hiếm và mang đến hậu quả nghiêm trọng. Thông thường nó không được dự báo trước.
+ Thiên nga đen có thể gây ra thiệt hại tham khốc cho nền kinh tế nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng bởi đây là hiện tượng không được dự báo.
+ Các dữ liệu trong quá khứ thường được các nhà phân tích sử dụng để đánh giá mức độ ảnh hưởng với hiện tại. Tuy nhiên, điều này có thể gây phản ứng chậm đối với những sự kiện mới chưa từng xảy ra, thậm chí là phán đoán sai và không thể ứng phó kịp thời. Về cơ bản, thiên nga đen là sự kiện có tính chất:
+ Vượt ngoài sự suy đoán và rất hiếm khi xảy ra, nhiều khi cũng chưa chắc đã xảy ra.
+ Hậu quả của nó ảnh hưởng rất lớn đến tình hình thế giới.
+ Thỉnh thoảng, nó được giải thích như một sự kiện có thể dự báo được, nhưng là sau khi nó xảy ra.
Người ta cho rằng các sự kiện này không thể báo trước được do sự hiếm có nhưng hậu quả rất kinh khủng. Đây được xem là một sự kiện quan trọng, có tầm ảnh hưởng lớn. Các nhà nghiên cứu sẽ giải thích, tìm hiểu nó cặn kẽ, có các suy đoán tương lai để giảm thiệt hại. Nhưng điều này thường là không có ích lắm, thậm chí phản ứng chậm hoặc sai cho những sự kiện mới.
Ví dụ các chuyên gia không thể dự đoán, kiểm soát được thời gian chính xác tuyệt đối của động đất, sóng thần,…
Hiện tượng thiên nga đen trong nền kinh tế “Black Swan”.
2. Ví dụ hiện tượng thiên nga đen trong nền kinh tế:
Bong bóng dot-com (bong bóng Y2K) năm 2001 là thiên nga đen xảy ra vào đầu thế kỉ 21 khiến nền kinh tế Mỹ và thế giới ảnh hưởng nặng nề. Giai đoạn này, hệ thống Internet bắt đầu phát triển, các cổ phiếu thuộc các công ty lĩnh vực công nghệ được đầu cơ mạnh.
Một loạt công ty trong lĩnh vực này IPO và có cổ phiếu tăng chóng mặt. Các quỹ đầu tư mạo hiểm cũng rót vốn vào một loạt các công ty công nghệ với mức định giá cao. Giá cổ phiếu ban đầu tăng mạnh khiến các chỉ số thị trường chứng khoán lên cao trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, việc tăng quá mức và bong bóng diễn ra khiến thị trường sụp đổ, thị trường chứng khoán lao dốc kéo theo suy thoái kinh tế đầu những năm 2000.
Năm 2008, khủng hoảng tài chính toàn cầu diễn ra bắt nguồn từ sự sụp đổ của thị trường bất động sản tại Mỹ. Việc vỡ bong bóng nhà ở dẫn tới các khoản vay cho việc mua nhà với các tổ chức tài chính không có khả năng chi trả. Hậu quả là một loạt tổ chức tài chính lớn gặp khó khăn thậm chí phá sản (Lehman Brothers).
Thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ khéo theo hệ lụy đến với các thị trường khác trên thế giới. Chỉ số bình quân công nghiệp Dow Jones từng đóng cửa mức thấp nhất kể từ tháng 4/1997 vào ngày 9/3/2009. Chỉ số này đã giảm 20% trong vòng 6 tuần lễ.
Thị trường chứng khoán châu Âu cũng xảy ra tình trạng tương tự, tại châu Á, thị trường Nhật Bản mặc dù trong giai đoạn ổn định cũng ghi nhận chỉ số Nikkei xuống mức thấp nhất lịch sử vào tháng 10/2008. Riêng tại Việt Nam, chỉ số VN-Index đã giảm tới 70% riêng quý 1/2008, thuộc diện giảm mạnh nhất trên thế giới.
Năm 2008 cũng chứng kiến hiện tượng thiên nga đen xảy ra tại Zimbabwe khi đạt mức lạm phát cao kỉ lục từ trước tới nay với 79,6 tỷ phẩn trăm gây ảnh hưởng trầm trọng đến kinh tế quốc gia châu Phi này. Đây là một sự kiện không thể lường trước đối với Zimbabwe, để khắc phục Chính phủ nước này đã phải sử dụng đồng Dollar Mỹ để thay thế đồng tiền quốc gia mình.
Những năm gần đây, một vài sự kiện thiên nga đen đáng chú ý có thể kể tới Brexit (Anh rời EU) năm 2016 hay đầu năm 2020 với dịch nCOV (Corona) xuất phát từ Trung Quốc khiến thị trường chứng khoán thế giới cũng như Việt Nam chao đảo. Trong đó, thị trường chứng khoán Việt Nam đã giảm mạnh chỉ vài phiên giao dịch ngay sau kì nghĩ lễ.
Nhìn chung, nhà đầu tư đối mặt với hiện tượng thiên nga đen nên giữ bình tĩnh, phân tích tình hình và tránh việc bán tháo gây ra hệ lụy sụp đổ thị trường. Một cách khác mà nhà đầu tư có thể kiếm lợi nhuận ngay khi thị trường giảm là sử dụng các công cụ chứng khoán phái sinh.
3. Các sự kiện thiên nga đen làm chao đảo thế giới:
Đầu thế kỷ 21, Internet là một lĩnh vực mới trong thương mại. Các quỹ đầu tư đã rót vốn vào các công ty về công nghệ với một định mức giá quá cao. Khi các công ty này sụp đổ, quỹ chịu ảnh hưởng nặng nề. Vì lẽ đó, các nhà đầu tư cũng chịu rủi ro rất lớn, nhiều người trắng tay.
Sự kiện bong bóng dotcom 2001 khiến thị trường sụp đổ do sự tăng giá quá mức từ việc đầu cơ cổ phiếu công ty công nghệ, thị trường chứng khoán lao dốc kéo theo suy thoái kinh tế.
Sự kiện thiên nga đen nổi tiếng nhất chắc hẳn là khủng hoảng kinh tế 2008 của nhà đất Mỹ. Vỡ bong bóng nhà ở khiến những khoản vay để mua bán nhà đất trở thành nợ xấu, không có khả năng chi trả. Hậu quả của nó rất nghiêm trọng, ảnh hưởng đến toàn cầu. Chỉ có một số ít người an toàn trong thời điểm đó.
Thị trường tài chính Mỹ sụp đổ kéo theo nhiều hệ lụy khôn lường cho giới tài chính thế giới: thị trường châu Âu có chỉ số bình quân công nghiệp giảm mạnh, Nhật Bản ghi nhận chỉ số Nikkei xuống mức thấp kỷ lục vào 10/2008, chỉ số VN-index đã sụt giảm nghiêm trọng đến 70% trong quý I năm 2008.
Một trong những nước chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất có lẽ là Zimbabwe. Mức lạm phát kỷ lục lên đến 79,6 tỷ % đánh mạnh vào kinh tế của đất nước ở châu Phi này. Chính phủ buộc phải dùng đồng Dollar để thay thế đơn vị tiền quốc gia mình. Đây chắc hẳn là mức lạm phát mà không chuyên gia nào ngờ tới được.
Một số sự kiện thiên nga đen gần đây
Một vài sự kiện thiên nga đen gần đây có thể kể đến: Brexit (Anh rời EU) vào năm 2016 hay đại dịch Covid-19 từ đầu 2020 khiến cả thế giới điêu đứng.
Trong quý I/2021, giao dịch thương mại giữa Anh và EU giảm 14% so với cùng kỳ 2020. Tăng trưởng kinh tế của Anh cũng giảm 1,5%.
Đợt dịch Covid-19 kéo dài việc giãn cách xã hội ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế cả nước. Theo đó, GDP 6 tháng đầu năm 2020 có mức giảm kỷ lục kể từ khi bắt đầu tính và công bố GDP theo quý tại Việt Nam: 1,82%. Tổng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam năm 2020 giảm đến 25% so với 2019. Tỷ lệ thất nghiệp đạt mức tăng chóng mặt. So với cùng kỳ năm 2020, quý II/2021 tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm là 2,4% và 2,6%.
4. Nhà đầu tư nên làm gì trước những sự kiện “thiên nga đen”:
Hãy luôn nhớ rằng: Cuộc sống là một loạt những biến số mà ta không thể biết trước được. Những sự kiện nhìn qua có vẻ giống nhau, nhưng thực chất đặc điểm và hậu quả của chúng có thể khác nhau hoàn toàn. Vì vậy bạn cần tỉnh táo để phân tích, tránh bán tháo dẫn đến sụp đổ thị trường. Một số điều bạn cần lưu ý:
+ Luôn đa dạng hóa đầu tư đề phòng rủi ro.
+ Không vay quá nhiều tiền để đầu tư.
+ Luôn có một khoản để dự phòng trường hợp khẩn cấp.
Kết luận:
Nhìn chung, các nhà đầu tư không nên quá mất bình tĩnh khi xảy ra hiện tượng thiên nga đen. Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu hơn về hiện tượng thiên nga đen – hiện tượng có ảnh hưởng rất lớn đến toàn thế giới.
