Giao dịch phái sinh tiền điện tử là gì? Rủi ro phái sinh tiền mã hóa?

1. Giao dịch phái sinh tiền điện tử là gì?

Trước hết, ta đi tìm hiểu khái niệm phái sinh trong lĩnh vực tài chính là gì. Phái sinh là một dạng hợp đồng dựa trên giá trị của các tài sản cơ sở khác nhau như tài sản, lãi suất, chỉ số hoặc cổ phiếu. Có những dạng phái sinh thường gặp như sau:

• Hợp đồng kỳ hạn: là thỏa thuận pháp lý giữa hai bên tham gia về việc mua và bán một loại tài sản tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước tại ngày thực hiện giao dịch.
• Hợp đồng tương lai: là một dạng hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch tại thị trường tập trung (Sở Giao dịch chứng khoán)
• Hợp đồng quyền chọn: là thỏa thuận pháp lý trong đó một bên có quyền yêu cầu thực hiện và bên kia có nghĩa vụ phải mua hoặc bán một lượng tài sản cơ sở theo mức giá đã được xác định trước tại hợp đồng trong một khoảng thời gian hoặc tại một thời điểm nhất định trong tương lai.
• Hợp đồng hoán đổi: là một thỏa thuận pháp lý trong đó có hai bên cam kết hoán đổi dòng tiền của một công cụ tài chính của một bên với dòng tiền của công cụ tài chính của bên còn lại trong một khoảng thời gian nhất định.

Tiền điện tử được tạo thành từ những bit số hay còn được gọi là tiền đã được số hóa. Tiền điện tử duy chỉ hoạt động trong môi trường điện tử và phải dựa trên ba yếu tố: internet, mạng máy tính và các phương tiện điện tử của tổ chức phát hành. Tiền điện tử được chia làm 3 loại là: tiền số pháp định, tiền ảo và tiền mã hóa.

Như vậy, giao dịch phái sinh tiền điện tử được hiểu đơn giản là các loại tài sản thừa hưởng giá trị từ tài sản cơ bản, mà ở đây chính là tiền điện tử. Đó là một hợp đồng mua hoặc bán một tài sản cụ thể với mức giá định trước và thời gian xác định trong tương lai.

Giao dịch phái sinh tiền điện tử có tên tiếng Anh là: Cryptocurrency derivatives

2. Rủi ro phái sinh tiền mã hóa:

Tiền mã hóa đóng vai trò như một nhánh của tiền ảo. Chúng giống như một tài sản kỹ thuật số và có tác dụng như kênh trung gian trao đổi. Phái sinh rất quan trọng trong nền kinh tế của tiền mã hóa, vì các công cụ phái sinh cho phép các nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư và tạo cơ hội tiếp xúc với các loại tiền mã hóa khác nhau. Ngoài ra, phái sinh quan trọng với nền kinh tế của tiền mã hóa còn là vì chúng góp phần thúc đẩy các nhà giao dịch khám phá các mốc giá khác nhau.

Có một số nền tảng để mọi người có thể giao dịch phái sinh tiền điện tử hiện tại là Bitmex, Binance futures, FTX hay snapex. Cùng với sự phát triển của các sàn giao dịch tiền mã hóa, các ví điện tử lưu trữ tiền mã hóa cũng ra đời để lưu trữ các loại tiền mã hóa. Hiện nay có một số đơn vị cung cấp ví tiền mã hóa như Metamask trên nền tảng Ethereum, Trezor Model T,…

Việt Nam hiện nằm trong top 15 nước có lượng người tham gia thị trường tiền mã hoá đông đảo nhất thế giới. Theo số liệu thống kê tính đến thời điểm 11/2021 trên hai trang web chuyên về tiền mã hóa là coinmarketcap.com và coingecko.com thì có khoảng 14.000 đồng tiền mã hóa đang được giao dịch trên khoảng 524 sàn giao dịch, giá trị vốn hóa thị trường tiền mã hóa khoảng 2.693 tỷ USD. Trong đó, hai đồng tiền mã hóa chủ chốt là Bitcoin (BTC) chiếm 39,6% và Ethereum (ETH) chiếm 18,8% vốn hóa toàn thị trường.

Thao tác giao dịch tiền mã hóa khá là đơn giả. Người chơi chỉ cần đăng ký tài khoản với xác thực KYC (Know Your Customer), sau đó chuyển tiền VNĐ qua hệ thống ngân hàng vào tài khoản của đại lý các sàn giao dịch đặt tại Việt Nam. Và người dùng có thể lấy số tiền này để mua các đồng tiền mã hóa trong danh mục được phép của sàn. Nếu như người chơi cần chuyển số tiền trên tài khoản tại sàn giao dịch về tài khoản ngân hàng của mình, đại lý của sàn giao dịch sẽ chuyển cố tiền cần rút về tài khoản bất kỳ theo chỉ định của người chơi.

Các thao tác giao dịch đơn giản là vậy nhưng không thể tránh được các trường hợp tiền mã hóa bị hack hoặc rò rỉ. Hồi tháng 11/2021, nhiều nhà đầu tư tiền mã hóa cả ở Việt Nam và nước ngoài bị mất trộm coin trong ví mã hóa. Bằng phương pháp tạo ra các website giả mạo thậm chí chạy Google SEO từ những Hacker thì họ đã dẫn dụ được người chơi truy cập vào những đường link đó. Vì thế nếu người chơi không có nhiều kiến thức về lĩnh vực này thì khả năng bị mất tiền là rất cao.

Thi trường tiền mã hóa đang ngày càng phát triển, tuy nhiên nó lại chưa được pháp luật bảo vệ và không có gì đảm bảo về việc đầu tư này thế nên vấn đề giá trị đầu tư các đồng tiền mã hóa có thể trở về số không bất kỳ lúc nào. Ngoài ra, các nhà đầu tư còn phải đối mặt với các rủi ro lớn như biến động giá, thị trường dễ bị thao túng,..Thi trường tiền mã hóa dễ bị thao túng một phần nguyên nhân chính là nó có tính tập trung sở hữu tiền mã hóa vào một số lượng nhỏ địa chỉ và chỉ cần một “cá voi” bán ra mạnh thì ngay lập tức thị trường sẽ chao đảo. Tuy nhiên, đây cũng là đặc tính của thị trường này. Một khi nhà đầu tư đã tham gia thì họ bắt buộc phải hiểu rõ và chấp nhận rủi ro này. Một ví dụ điển hình cho rủi ro này là vào thời điểm 5/2021 chỉ bằng một dòng tweet trên Twitter của nhà tỷ phú Elon Musk nói về lý do tại sao Tesla sẽ không chấp nhận thanh toán mua xe điện của hãng này bằng Bitcoin thì ngay lập tức đã khiến cả thị trường tiền mã hóa chao đảo. Chỉ trong hơn hai giờ đăng tải, Bitcoin cùng toàn bộ các đồng tiền ảo thay thế đã bị “thổi bay” 300 tỷ USD vốn hóa so với thời điểm đỉnh điểm ở một ngày trước đó. Các nhà đầu tư gọi thời điểm này là thời điểm “tắm máu” của thị trường tiền mã hóa.

Đòn bẩy cao đó chính là một rủi ro tiềm ẩm của thị trường mã hóa. Đòn bẩy là giao dịch tín dụng bằng cách gửi một khoản tiền nhỏ và sau đó vay một khoản tiền mặt lớn hơn. Giao dịch đòn bẩy là một hình thức đầu tư rất hấp dẫn đối với các trader có vốn đầu tư nhỏ vì nó có thể giúp khuếch đại sức mua của vốn cũng như lợi nhuận đầu tư. Tất nhiên, khi người chơi sử dụng giao dịch đòn bẩy càng cao thì sẽ có cơ hội thu về lợi nhuận lớn nhưng ngược lại thì cũng phải chịu những khoản lỗ cũng lớn không kém. Ngoài ra, phí giao dịch cũng sẽ nhân theo hệ số đòn bẩy tương ứng. Vì thế mà có một số chuyên gia đưa ra lời khuyên với các nhà đầu tư mới là họ không nên dùng đòn bẩy tài chính bởi độ biến động lớn, rủi ro mất trắng cao.

3. Lợi ích phái sinh trong thị trường tiền mã hóa:

Phái sinh trong thị trường tiền mã hoá là một thị trường có tốc độ phát triển vượt bậc với khối lượng giao dịch và thanh khoản trị giá hàng nghìn tỷ. Tiền mã hóa gắn liền với công nghệ thông tin nên có khả năng tiếp cận nhanh chóng với người chơi, đặc biệt là với giới trẻ. Việc tiền mã hóa tăng giá hàng chục, thậm chí hàng trăm lần đã khiến các nhà đầu tư đặc biệt là những người có kiến thức về công nghệ hào hứng đầu tư để tìm kiếm cơ hội. Bên cạnh những rủi ro đã phân tích trên thì thị trường tiền mã hóa cũng có khá nhiều những lợi ích, ví dụ như:

• Giảm thiểu rủi ro: Việc sử dụng các giao dịch phái sinh cho phép thực hiện các hành động chiến lược về mặt tài chính, giúp các nhà đầu tư nhận ra lợi nhuận lớn hơn, bảo vệ danh mục đầu tư hoặc bù đắp cho các tài sản khác trong danh mục đầu tư và phòng tránh trước các rủi ro khác nhau.
• Giúp bình ổn thị trường: điều này được thể hiện rõ ở giao dịch đòn bẩy, khi mức đòn bẩy cao mà các sàn cung cấp, nhiều trader sẽ đặt lệnh theo hai chiều để tận dụng được hết sự dao động của thị trường. Khi các trader đặt lệnh như thế thì thông thường họ sẽ không để lệnh quá lâu vì mức phí qua đêm ở nhiều sàn khá cao và rủi ro đòn bẩy lớn. chính vì thế đã khiến giá bitcoin có hai chiều di chuyển với lực mua kéo giá lên và lực bán kéo giá xuống giúp cho đồng coin này dao động quanh một mức giá và ít biến động hơn.
• Dự đoán được chiều và xu hướng giá trong tương lai: trên các sàn phái sinh thường có những chỉ số sẽ dự báo cho những người chơi biết được lượng lệnh mua vào nhiều hơn hay lượng lệnh bán ra nhiều hơn
• Các công cụ phái sinh là động lực giúp ngành công nghiệp tiền mã hóa trở thành một loại tài sản hợp pháp. Khi càng có nhiều nhà giao dịch tham gia vào thị trường phái sinh tiền mã hóa thì tính thanh khoản trên thị trường sẽ tăng lên, cho phép các trader giao dịch trên thị trường theo cách hiệu quả nhất về chi phí