Trong xã hội hiện nay để đảm bảo an sinh xã hội cũng như đảm bảo tiềm lực cho các doanh nghiệp phát triển các trung gian thương mại như Ngân hàng thương mại, các tổ chức tín dụng đang là động lực hỗ trợ tài chính không thể thiếu. Cùng bài viết tìm hiểu về giảm bớt trung gian là gì? Rủi ro của việc giảm bớt trung gian?
Mục lục bài viết
1. Trung gian tài chính?
1.1. Khái niệm trung gian tài chính:
Trước khi tìm hiểu lĩnh vực giảm bớt trung gian ta cần phải nắm rõ như thế nào là trung gian tài chính để qua đó làm cơ sở cho việc phân tích hiểu rõ về lĩnh vực giảm bớt trung gian.
Trung gian tài chính là các tổ chức làm trung gian giữa người cung cấp vốn và người tham gia thị trường với các yêu cầu về vốn. Về cơ bản, các tổ chức tín dụng như ngân hàng và ngân hàng tiết kiệm được hiểu là các tổ chức trung gian. Ngoài ra, còn có các công ty đầu tư, quỹ đầu tư và công ty bảo hiểm.
1.2. Đặc điểm của trung gian tài chính:
Trung gian tài chính bao gồm 3 đặc điểm cơ bản sau:
Thứ nhất, Các trung gian tài chính là cơ sở kinh doanh tiền tệ và giấy tờ có giá với mục đích sinh lời. Đặc điểm này xuất phát từ bản chất hoạt động kinh doanh của các chủ thể trung gian tài chính do đối tượng kinh doanh của các chủ thể này là tiền thông qua các hoạt động tín dụng để thu lợi nhuận.
Thứ hai, Quá trình cung cấp vốn cho các chủ thể cần vốn trong nền kinh tế bao gồm hai giai đoạn:
– Giai đoạn 1: Phát hành các loại tài sản tài chính: Các loại tài sản này chủ yếu là các giấy tờ có giá như: trái phiếu, kỳ phiếu, chứng chỉ tiền gởi… để thu hút tiền từ các chủ thể có nguồn vốn nhàn rỗi.
– Giai đoạn 2: Mua lại các loại tài sản tài chính: Các trung gian tài chính tiến hành mua lại các loại tài sản tài chính do những chủ thể cần vốn phát hành như thương phiếu, trái phiếu, các hợp đồng vay nợ, hợp đồng bảo hiểm.
Thứ ba, Các trung gian tài chính đóng vai trò là những tổ chức trung gian
– Trung gian huy động vốn và cho vay vốn:
Các trung gian tài chính phát hành các tài sản tài chính để thu nguồn tiền nhàn rỗi của những chủ thể trong nền kinh tế. Sau đó, các trung gian tài chính sẽ thực hiện hoạt động cho vay bằng cách mua lại các tài sản tài chính do những chủ thể cần vốn phát hành trên thị trường chứng khoán và trong nền kinh tế phát hành.
– Trung gian thanh khoản
Đây là hoạt động trung gian theo cách chuyển đổi từ tài sản tài chính thành tiền. Các chủ thể dân sự khi có nhu cầu chuyển đổi tài sản tài chính thành tiền mặt, các chủ thể này có thể đến các trung gian tài chính chuyển đổi.
– Trung gian thông tin
Các trung gian tài chính cung cấp thông tin tài chính đến các chủ thể trong nền kinh tế, đồng thời các trung gian tài chính cũng đưa ra những bảng phân tích, nhận định, dự đoán về các vấn đề, xu hướng của nền kinh tế, từ đó, các trung gian tài chính tư vấn cho các chủ thể trong nền kinh tế đầu tư vốn của mình như thế nào là hiệu quả nhất.
2. Vai trò của trung gian tài chính:
Vai trò là tổ chức chu chuyển các nguồn vốn:
Kênh huy động vốn đầu tư ở trong nước: Các trung gian tài chính chủ yếu là ngân hàng và các tổ chức tín dụng dẽ đóng vai trò quan trọng là trung gian huy động vốn từ phía nguồn vốn từ các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và hộ gia đình những người có nhu cầu gửi tiền bằng cách thông qua phát hành trái phiếu, chứng chỉ tiền gởi, hợp đồng bảo hiểm với nhiều kỳ hạn khác nhau.
Kênh huy động vốn từ nước ngoài: Hiện nay, với xu hướng mở rộng quan hệ hớp tác quốc tế với các nước trong khu vực và trên thế giới hoạt động tín dụng tài chính đã có nhiều liên kết, mối quan hệ với các tổ chức nước ngoài; do đó các chủ thể trung gian tài chính có thể huy động vốn nước ngoài bằng cách: Tiếp nhận nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA – Official Development Assistance) để thực hiện cho vay theo các chương trình tín dụng chỉ định của các nhà tài trợ nước ngoài hoặc phát hành chứng khoán trên thị trường tài chính quốc tế để thu hút các nguồn vốn nước ngoài những nguồn vốn có tiềm năng to lớn của các nhà đầu tư nước ngoài.
Vai trò giảm chi phí giao dịch của xã hội:
Chi phí giao dịch của xã hội là chi phí liên quan đến tiền và thời gian để thực hiện giao dịch tài chính. Ví dụ: Chi phí nghiên cứu thị trường, chi phí hoa hồng cho người môi giới, chi phí thông tin…
Các trung gian tài chính ra đời đã giúp các chủ thể trong nền kinh tế giảm đáng kể các chi phí trên. Ví dụ: Một nhà đầu tư đang cần tìm hiểu thông tin để đầu tư số tiền nhàn rỗi của mình. Nhà đầu tư có thể tự tìm hiểu thông tin về lãi suất, tỷ giá hối đoái, giá vàng, thị trường bất động sản do các trung gian tài chính cung cấp.
Vai trò khắc phục tình trạng thông tin bất cân xứng trên thị trường tài chính
Đối với các vấn đề đầu tư và kinh doanh thì thông tin được xem là một tài sản vô giá đặc biệt là những thông tin chính xác, có cơ và độ tin cậy cao. Khi các nhà đầu tư hay các chủ thể kinh doanh doanh khác sở hữu thông tin nhanh, chính xác sẽ dành một lợi thế lớn khi tham gia đầu tư trên thị trường. Tuy nhiên, không phải lúc nào các chủ thể đều có thể sở hữu một lượng thông tin như nhau cả về cả số lượng và chất lượng. Điều này xuất phát chủ yếu từ việc các doanh nghiệp không cung cấp thông tin một minh bạch, chính xác, dẫn đến một nhóm người được tiếp cận các thông tin nhanh hơn, chính xác hơn sẽ thu được nhiều lợi ích hơn so với nhóm nhà đầu tư không được tiếp cận thông tin đầy đủ, chính xác. Đây được gọi là hiện tượng thông tin bất cân xứng thông tin.
Thông tin bất cân xứng sẽ làm nảy sinh vấn đề là lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức. Từ đó, làm hạn chế đến việc lưu chuyển vốn trên thị trường vốn.
– Lựa chọn đối nghịch: là tình huống thông tin không cân xứng xuất hiện trước khi giao dịch được thực hiện: Những người đi vay luôn tiềm ẩn rủi ro cao lại là những người tích cực trong việc tìm kiếm khoản vay. Như vậy, những người có nhiều khả năng đem lại kết quả không mong muốn lại là những người mong muốn trở thành một bên trong giao dịch. Đây là rủi ro do bất cân xứng thông tin gây ra trước khi nhà đầu tư tiến hành giao dịch.
– Rủi ro đạo đức: Xuất hiện sau khi nhà đầu tư tiến hành giao dịch. là hiện tượng bên có nhiều thông tin hơn (biết chắc mình sẽ làm gì) thay đổi hành vi gây bất lợi cho bên kia. Rủi ro đạo đức có một số đặc điểm chính như: Một bên tham gia giao dịch không thể giám sát hoạt động của bên kia – bên có hành động ẩn giấu; Bên có hành động ẩn giấu dù vô tình hay cố ý sẽ làm tăng xác suất xảy ra hậu quả xấu. Trong đầu tư chứng khoán, sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền quản lý có thể dẫn đến rủi ro đạo đức, khi người đại diện công ty đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích của các cổ đông sở hữu công ty.
Các trung gian tài chính ra đời đã phần nào góp phần khắc phục tình trạng thông tin bất cân xứng trên thị trường vì:
– Các trung gian tài chính có khả năng đánh giá rủi ro của người đi vay.
– Các trung gian tài chính có đầy đủ thông tin cá nhân của người vay tiền như tiền gởi, thu nhập, tài sản, nợ phải trả, các khoản vay từ các tổ chức tín dụng.
– Các trung gian tài chính có đầy đủ nghiệp vụ chuyên môn, chuyên gia nhiều kinh nghiệm, và có các trung gian tài chính giám sát hoạt động của người vay vốn nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cho xã hội.
3. Giảm bớt trung gian:
3.1. Khái quát về giảm bớt trung gian:
Đối với các hoạt động tín dụng ngân hàng việc mở rộng quy mô, cơ cấu phụ thuộc nhiều vào số vốn huy động được từ nguồn vốn nhàn rỗi trong xã hội. Đối với một Ngân hàng có nguồn vốn huy động lớn sẽ có nhiều cơ sở để tiến hành đầu tư, cho các doanh nghiệp cần vốn vay,… qua đó thu lại được lợi nhuận này; qua đó mở rộng quy cô, cơ cấu tổ chức nhằm đáp ứng nhu cầu điều tiết, quản lý nguồn vốn huy động. Ngược lại đối với những ngân hàng tổ, chức tín dụng có mức độ huy động vốn thấp thì đồng nghĩa với việc ngân hàng đó có tiềm lực yếu nên quy mô, cơ cấu thường nhỏ.
Chính vì lẽ đó khi một ngân hàng đang mở rộng quy mô, cơ cấu để tăng cường khả năng nhận vốn mà các chủ thể gửi tiền rút tiền gửi và đồng thời các chủ thể trung gian tài chính không thể huy động được nguồn vốn bù vào số tiền đã được rút thì ngân hàng, tổ chức tín dụng bắt buộc phải tiến hành cắt giảm quy mô, cơ cấu đi để nhằm phù hợp với tình hình cũng như dễ dàng trong việc quản lý, giảm bớ chi phí và nguồn lực không cần thiết. Do đó:
Giảm bớt trung gian (disintermediation) là tình hình trong đó một tổ chức trung gian tài chính, ví dụ tổ chức tiết kiệm và cho vay, bị buộc phải giảm bớt quy mô hoạt động của mình do nhiều người rút tiền gửi ra và nó không thu hút được vốn mới. Sự giảm bớt trung gian thường xảy ra và chỉ có tính tạm thời nếu một tổ chức trung gian thất bại trong việc điều chỉnh lãi suất tiền gửi một cách nhanh chóng khi lãi suất tăng và vì vậy lãi suất của nó không đủ sức cạnh tranh với các tổ chức nhận tiền gửi khác.
3.2. Rủi ro của việc giảm bớt trung gian:
Giảm bớt trung gian thường liên quan đến việc tăng gánh nặng cho công ty khi sử dụng chiến lược này. Vì nó cắt giảm quy mô, cơ cấu của tổ chức nên các trung gian tài chính, công ty trong quá trình giảm bớt trung gian phải sử dụng nhiều tài nguyên nội bộ từ chi phí cần thiết cho việc cắt giảm cho đến nguồn lực về nhân sự,. Khi liên quan đến phát hành trái phiếu, công ty sẽ phải dành thêm thời gian và nhân sự cho việc quản lý quỹ. Đối với bán buôn, điều này có thể bao gồm các sản phẩm vận chuyển trực tiếp cho người tiêu dùng thay vì chỉ cung cấp các cửa hàng bán lẻ.
Về đầu tư, giảm bớt trung gian sẽ gây ra gánh nặng nặng nề hơn cho các nhà đầu tư, vì họ chịu trách nhiệm cá nhân về mọi hành động và quyết định. Điều này có thể dẫn đến mức độ nghiên cứu cao hơn cần thiết ở phía họ, cũng như thêm thời gian và công sức để hoàn thành bất kỳ giao dịch nào. Một số nhà đầu tư có thể thấy những khía cạnh này khó khăn hơn, tùy thuộc vào bản chất của các khoản đầu tư và chiến lược cá nhân của họ.
