Hiện nay, việc đầu tư vào chứng khoán ở Việt Nam đang được mở rộng và phổ biến hơn so với thời điểm mới phát triển chứng khoán. Tuy nhiên, thị trường chứng khoán tại Việt Nam chưa được phát triển bằng chứng khoán quốc tế dẫn đến nhiều công ty phát triển trong lĩnh vực này gặp nhiều khó khăn. Vậy chứng khoán của công ty sắp phá sản là gì? Đặc điểm và ví dụ như thế nào?
Mục lục bài viết
1. Chứng khoán của công ty sắp phá sản là gì?
Chứng khoán của công ty sắp phá sản trong tiếng Anh là Distressed Security.
Chứng khoán của công ty sắp phá sản là công cụ tài chính được phát hành bởi một công ty gần phá sản hoặc hiện đang trong giai đoạn phá sản. Một chứng khoán cũng có thể được coi là chứng khoán của công ty sắp phá sản, nếu nó không duy trì được các nghĩa vụ tài chính nhất định (ví dụ: nghĩa vụ nợ hoặc chứng khoán, như khả năng duy trì tỉ lệ tài sản trên nợ thấp, hoặc duy trì xếp hạng tín dụng).
Do công ty phát hành không đáp ứng được các nghĩa vụ tài chính của nó, giá trị của các công cụ tài chính này bị giảm đáng kể. Tuy nhiên, vì ẩn chứa những rủi ro tiềm ẩn, chúng có thể sẽ đem lại tiềm năng lợi nhuận cao cho các nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro cao. Chứng khoán của công ty sắp phá sản có thể tồn tại dưới hình thức cổ phiếu phổ thông và cổ phiếu ưu đãi, nợ ngân hàng, khiếu nại thương mại và trái phiếu doanh nghiệp.
Cổ phiếu phổ thông hay còn gọi là cổ phiếu thường là chứng chỉ xác nhận quyền sở hữu của cổ đông đối với công ty và xác nhận cho phép cổ đông được hưởng các quyền lợi thông thường trong công ty. Người nắm giữ cổ phiếu phổ thông là cổ đông phổ thông và là đồng chủ sở hữu của công ty cổ phần.
Cổ tức của cổ phiếu cổ đông không cố định, phụ thuộc vào mức lợi nhuận sau thuế thu được hàng năm của công ty và chính sách chia lợi tức cổ phần của công ty. Khi công ty thành đạt trong hoạt động kinh doanh, các cổ đông phổ thông sẽ được chia cổ tức và cổ tức cao.
Khi công ty thua lỗ trong hoạt động kinh doanh, các cổ đông phổ thông sẽ không có cổ tức hoặc cổ tức thấp. Ngay trong trường hợp công ty hoạt động tốt, lợi nhuận sau thuế thu được cao, cổ tức mà cổ đông phổ thông nhận được vẫn có thể không cao do chính sách chia lợi tức cổ phần của công ty dành tỉ lệ cho tích lũy cao. Cổ phiếu của công ty không có thời hạn hoàn trả vì đây không phải khoản nợ đối với công ty.
Cổ phiếu ưu đãi là chứng chỉ xác nhận quyền sở hữu trong một công ty, đồng thời cho phép người nắm giữ loại cổ phiếu này được hưởng một số quyền lợi ưu tiên hơn so với cổ đông thường. Người nắm giữ cổ phiếu ưu đãi được gọi là cổ đông ưu đãi của công ty. Loại cổ phiếu ưu đãi mà các công ty cổ phần ở các nước thường phát hành là cổ phiếu ưu đãi cổ tức.
Trái phiếu doanh nghiệp trong tiếng Anh là Corporate bond là một loại trái phiếu hợp pháp có hình thức phát hành khá giống với các loại trái phiếu chính phủ, được coi là một hình thức huy động vốn thường được áp dụng bởi các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp. Trái phiếu doanh nghiệp được phát hành dưới 02 hình thức đó là chứng chỉ, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử và doanh nghiệp phát hành quyết định cụ thể hình thức trái phiếu đối với mỗi đợt phát hành theo qui định tại thị trường phát hành.
Do công ty phát hành không thể đáp ứng các nghĩa vụ tài chính của mình, các công cụ tài chính của họ bị giảm giá trị đáng kể. Tuy nhiên, do tính rủi ro tiềm ẩn của chứng khoán gặp khó khăn, chúng có thể mang lại cho các nhà đầu tư rủi ro tiềm năng thu được lợi nhuận cao.
Chứng khoán khó khăn thường hấp dẫn các nhà đầu tư đang tìm kiếm một món hời và sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Trong một số trường hợp, những nhà đầu tư này tin rằng tình hình của công ty không tệ như vẻ ngoài và kết quả là họ dự đoán các khoản đầu tư của họ sẽ tăng giá trị theo thời gian. Trong các trường hợp khác, các nhà đầu tư có thể thấy trước công ty sẽ phá sản. Tuy nhiên, họ cảm thấy tin tưởng rằng có thể có đủ tiền khi thanh lý để trang trải các chứng khoán mà họ đã mua.
Trong nhiều trường hợp, các công ty phát hành chứng khoán gặp khó khăn phải nộp đơn xin phá sản và đây cũng là lý do các cá nhân quan tâm đến việc đầu tư vào các chứng khoán này cần phải xem xét điều gì sẽ xảy ra trong trường hợp phá sản. Trong hầu hết các vụ phá sản, vốn chủ sở hữu – chẳng hạn như cổ phiếu phổ thông – bị coi là vô giá trị. Điều này làm cho việc đầu tư vào các cổ phiếu gặp khó khăn trở nên vô cùng rủi ro. Tuy nhiên, các công cụ nợ cao cấp, chẳng hạn như nợ ngân hàng, yêu cầu thương mại và trái phiếu, có thể mang lại một số khoản thanh toán.
Như vậy, có thể thấy việc cố ý đầu tư vào chứng khoán gặp khó khăn như một chiến lược trong khi có khả năng sinh lợi có một mức độ rủi ro đáng kể vì chứng khoán có thể trở nên vô giá trị. Để làm như vậy, đòi hỏi phải có nguồn lực và chuyên môn đáng kể để phân tích từng công cụ và đánh giá vị trí của nó trong cấu trúc vốn của tổ chức phát hành cùng với khả năng thu hồi cuối cùng. Chứng khoán gặp khó khăn có xu hướng giao dịch với mức chiết khấu đáng kể so với giá trị nội tại hoặc mệnh giá của chúng và do đó được coi là dưới mức đầu tư. Điều này thường giới hạn số lượng nhà đầu tư tiềm năng đối với các nhà đầu tư tổ chức lớn – chẳng hạn như quỹ đầu cơ, công ty cổ phần tư nhân và ngân hàng đầu tư hoặc công ty chuyên gia.
2. Đặc điểm của chứng khoán công ty sắp phá sản:
Chứng khoán của công ty sắp phá sản thường hấp dẫn các nhà đầu tư đang tìm kiếm một khoản đầu tư hời và sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Trong một số trường hợp, các nhà đầu tư này tin rằng tình hình của công ty không rơi vào hoàn cảnh khó khăn hay có biến động rủi ro cao như bên ngoài của chúng chính vì vậy, họ dự đoán các khoản đầu tư của họ sẽ tăng giá trị theo thời gian.
Trong các trường hợp khác, các nhà đầu tư có thể thấy trước công ty sắp phá sản, nhưng chủ sỏ hữu công ty sẽ cho rằng họ có đủ khả năng để có thể có đủ tiền để thanh lí chứng khoán để bù đắp lại khoản tiền đầu tư vào các chứng khoán mà họ đã mua.
Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, các công ty sắp phá sản phát hành chứng khoán cuối cùng vẫn nộp đơn xin phá sản. Do đó, các cá nhân quan tâm đến việc đầu tư vào các chứng khoán này cần xem xét những gì sẽ xảy ra trong trường hợp phá sản.
Trong hầu hết các vụ phá sản, vốn chủ sở hữu, chẳng hạn như cổ phiếu phổ thông, trở nên vô giá trị, khiến việc đầu tư vào cổ phiếu của công ty sắp phá sản trở nên vô cùng rủi ro. Tuy nhiên, các công cụ nợ cao cấp, chẳng hạn như nợ ngân hàng, khiếu nại thương mại và trái phiếu, lại có thể mang lại một số khoản lãi.
Cụ thể, nếu doanh nghiệp phá sản dưới hình thức ngừng hoạt động và thanh lí tài sản, tại thời điểm đó, tài sản của nó được phân phối cho các chủ nợ, bao gồm cả các trái chủ. Ngược lại, nếu doanh nghiệp phá sản dưới hình thức tái cơ cấu kinh doanh và tiếp tục hoạt động, thì nếu tổ chức lại thành công, chứng khoán cũ đã phát hành của nó, bao gồm cả cổ phiếu và trái phiếu, có thể bất ngờ mang lại số tiền lãi đáng kể.
Chiến lược đầu tư chứng khoán khó khăn khai thác thực tế là nhiều nhà đầu tư không thể nắm giữ chứng khoán dưới mức đầu tư. Một số nhà đầu tư đã cố tình sử dụng nợ khó khăn như một khoản đầu tư thay thế, trong đó họ mua nợ với giá chiết khấu sâu và nhằm mục đích thu được lợi nhuận cao nếu công ty hoặc quốc gia không bị phá sản hoặc vỡ nợ. Những người mua chính chứng khoán gặp khó khăn thường là các nhà đầu tư tổ chức lớn, những người có quyền truy cập vào các nguồn lực quản lý rủi ro phức tạp như quỹ đầu cơ, công ty cổ phần tư nhân và các đơn vị ngân hàng đầu tư.
3. Ví dụ về chứng khoán của công ty sắp phá sản:
Chứng khoán của công ty sắp phá sản được phát hành khi công ty phát hành chúng không đáp ứng được những nghĩa vụ tài chính. Trong hầu hết các trường hợp, các chứng khoán này được xếp hạng tín dụng CCC bởi các tổ chức xếp hạng tín dụng như S&P hoặc Moody. Chứng khoán này tương phản với trái phiếu rủi ro cao (thường có xếp hạng tín dụng BBB hoặc thấp hơn).
Thông thường, tỉ lệ hoàn vốn dự kiến đối với loại chứng khoán này cao hơn 1.000 điểm cơ bản (1 điểm cơ bản tương đương 0,01%) so với tỉ lệ hoàn vốn của một tài sản phi rủi ro, ví như tín phiếu hoặc trái phiếu kho bạc Mỹ. Ví dụ: nếu lợi suất của trái phiếu kho bạc 5 năm là 1%, trái phiếu doanh nghiệp sắp phá sản có tỉ lệ hoàn vốn từ 11% trở lên.
Như vậy, đặc điểm của việc hoạt động chứng khoán sắp phá sản được thể hiện dưới việc tìm kiếm nhà đầu tư mới thay cho công ty gặp khó khăn dẫn đến phá sản bởi lẽ công ty mới khi nhận thấy mình có khả năng tiếp nhận đầu tu giải quyết được vấn đề phá sản sẽ chấp nhận rủi ro để đầu tư với mục đích tìm kiếm một khoản đầu tư hời.
