Các phương thức bán hàng trong doanh nghiệp thương mại

Để có thể kinh doanh mua bán hiệu quả các doanh nghiệp phải nắm được những kiến thức, hiểu biết cơ bản về các phương thức bán hàng phổ biến hiện nay để có thể áp dụng một cách hợp lý tranh gây ra những vấn đề không đang có trong quá trình vận chuyển và bán hàng hóa cho đối tác. Vậy các phương thức này có những nội dung gì?

1. Phương thức bán hàng trong doanh nghiệp thương mại là gì?

Trước khi đi tìm hiểu về các phương thức bán hàng trong doanh nghiệp thương mại ta cần hiểu bán hàng là gì?

Bán hàng là khâu cuối cùng trong quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thương mại, là quá trình người bán chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa cho người mua để nhận quyền sở hữu về tiền tệ hoặc quyền đòi tiền ở người mua.

Như vậy, thông qua nghiệp vụ bán hàng, giá trị và giá trị sử dụng của hàng hóa được thực hiện; vốn của doanh nghiệp thương mại được chuyển từ hình thái hiện vật (hàng hóa) sang hình thái giá trị (tiền tệ), doanh nghiệp thu hồi được vốn bỏ ra, bù đắp được chi phí và có nguồn tích luỹ để mở rộng kinh doanh.

2. Các phương thức bán hàng trong doanh nghiệp thương mại:

2.1. Đối với các doanh nghiệp thương mại nội địa:

Việc bán hàng trong các doanh nghiệp thương mại nội địa có thể thực hiện theo hai phương thức: bán buôn và bán lẻ được chi tiết với nhiều hình thức khác nhau:

Thứ nhất, Bán buôn hàng hóa: Bán buôn hàng hóa là hình thức bán hàng cho các đơn vị thương mại, các doanh nghiệp sản xuất, hay thông dụng là các cửa hàng tạp hóa, cửa hàng tiện lợi,…. Đặc điểm của hàng hóa bán buôn là hàng hóa vẫn nằm trong lĩnh vực lưu thông, chưa đi vào lĩnh vực tiêu dùng, do vậy, giá trị và giá trị sử dụng của hàng hóa chưa được thực hiện. Hàng bán buôn thường được bán theo hình thức bán hàng theo lô hoặc bán với số lượng lớn, thực chất người mua hàng hóa là những nhà cung cấp trung gian, hàng hóa sau khi bán buôn chưa đến tay người tiêu dùng trực tiếp. Bán buôn hàng hóa có thể theo các phương thức sau:

– Phương thức bán buôn hàng hóa qua kho: Bán buôn hàng hóa qua kho là phương thức bán buôn hàng hóa mà trong đó, hàng mua về được nhập kho, sau đó hàng bán phải được xuất từ kho bảo quản của doanh nghiệp cho người mua buôn. Bán buôn hàng hóa qua kho có thể thực hiện dưới hai hình thức:

+ Bán buôn hàng hóa qua kho theo hình thức giao hàng trực tiếp: Theo hình thức này, bên mua cử đại diện đến kho của doanh nghiệp thương mại để nhận hàng. Doanh nghiệp thương mại xuất kho hàng hóa giao trực tiếp cho đại diện của bên mua. Sau khi đại diện bên mua nhận đủ hàng, thanh toán hóa đơn mua bán hoặc chấp nhận nợ, hàng hóa được xác định là tiêu thụ.

+ Bán buôn hàng hóa qua kho theo hình thức chuyển hàng: Theo hình thức này, căn cứ vào hợp đồng kinh tế đã ký kết hoặc theo đơn đặt hàng, doanh nghiệp thương mại xuất kho hàng hóa bằng việc dùng phương tiện vận tải của mình hoặc đi thuê phương tiện vận tải bên ngoài để vận chuyển hàng đến kho của bên mua hoặc một địa điểm nào đó theo sự thỏa thuận của bên mua. Hàng hóa chuyển bán vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp thương mại và chỉ khi nào được bên mua kiểm nhận, thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán thì số hàng chuyển giao mới được coi là tiêu thụ, người bán mất quyền sở hữu về số hàng đã giao. Chi phí vận chuyển do doanh nghiệp thương mại chịu hay bên mua chịu là do sự thoả thuận từ trước giữa các bên. Nếu doanh nghiệp thương mại chịu chi phí vận chuyển, sẽ được ghi vào chi phí bán hàng. Nếu bên mua chịu chi phí vận chuyển, sẽ phải thu tiền của bên mua.

– Phương thức bán buôn hàng hóa vận chuyển thẳng: Theo phương thức này, doanh nghiệp thương mại sau khi mua hàng, nhận hàng mua, không tiến hành nhập vào kho của doanh nghiệp mình mà chuyển bán thẳng cho bên mua. Phương thức này có thể thực hiện theo hai hình thức:

+ Bán buôn hàng hóa vận chuyển thẳng theo hình thức giao hàng trực tiếp (còn gọi là hình thức giao tay ba): Theo hình thức này, doanh nghiệp thương mại sau khi mua hàng, giao dịch trực tiếp cho đại diện của bên mua tại kho người bán. Sau khi đại diện bên mua kiểm định ký nhận đủ hàng, bên mua sẽ tiến hành thanh toán tiền hàng hoặc chấp nhận nợ, tại thời điểm đó hàng hóa được xác định là tiêu thụ.

+ Bán buôn hàng hóa vận chuyển thẳng theo hình thức chuyển hàng: Theo hình thức này, doanh nghiệp thương mại sau khi mua hàng, nhận hàng mua, dùng phương tiện vận tải của mình hoặc thuê ngoài vận chuyển hàng đến giao cho bên mua tại địa điểm, thời gian đã được thỏa thuận các bên thỏa thuận từ trước. Hàng hóa chuyển bán trong trường hợp này vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp thương mại. Khi nhận được tiền của bên mua thanh toán hoặc giấy báo của bên mua đã nhận được hàng và chấp nhận thanh toán thì hàng hóa chuyển đi được xác định là tiêu thụ.

Thứ hai, Bán lẻ hàng hóa: Bán lẻ hàng hóa là phương thức bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng hoặc các tổ chức kinh tế, các đơn vị kinh tế tập thể,… mang tính chất tiêu dùng nội bộ. Bán hàng theo phương thức này có đặc điểm là hàng hóa đã ra khỏi lĩnh vực lưu thông và đi vào lĩnh vực tiêu dùng, giá trị và giá trị sử dụng của hàng hóa đã được thực hiện. Bán lẻ thường bán đơn chiếc hoặc bán với số lượng nhỏ, giá bán thường ổn định. Bán lẻ có thể thực hiện dưới các hình thức sau:

– Hình thức bán lẻ thu tiền tập trung: Bán lẻ thu tiền tập trung là hình thức bán hàng mà trong đó tách rời nghiệp vụ thu tiền của người mua và nghiệp vụ giao hàng cho người mua. Mỗi quầy hàng có một nhân viên thu tiền làm nhiệm vụ thu tiền của khách, viết hoá đơn hoặc tích kê cho khách để khách đến nhận hàng ở quầy hàng do nhân viên bán hàng giao. Hết ca (hoặc hết ngày) bán hàng, nhân viên bán hàng căn cứ vào hoá đơn và tích kê giao hàng cho khách hoặc kiểm kê hàng hóa tồn quầy để xác định số lượng hàng đã bán trong ngày, trong ca và lập báo cáo bán hàng. Nhân viên thu tiền làm giấy nộp tiền và nộp tiền bán hàng cho thủ quỹ.

– Hình thức bán lẻ thu tiền trực tiếp: Đây là một hình thức bán hàng phổ biến trong đời sống; theo hình thức này, nhân viên bán hàng trực tiếp thu tiền của khách và giao hàng cho khách. Hết ca, hết ngày bán hàng, nhân viên bán hàng làm giấy nộp tiền và nộp tiền cho thủ quỹ. Đồng thời, kiểm kê hàng hóa tồn quầy để xác định số lượng hàng đã bán trong ca, trong ngày và lập báo cáo bán hàng. Ta hay thấy hình thức bán hàng này tại các cửa hàng tạp hóa hay các cửa ăn, đồ uống,…

– Hình thức bán lẻ tự phục vụ (tự chọn): Theo hình thức này, khách hàng sẽ tự chọn hàng hóa mà khách hàng thấy thỏa mãn như cầu về mục đích mua hàng của mình rồi mang đến quầy thu ngân để nhân viên tính tiền và thanh toán sản phẩm mà khách hàng đã lựa chọn. Nhân viên thu tiền kiểm hàng, tính tiền, lập hoá đơn bán hàng và thu tiền của khách hàng. Nhân viên bán hàng có trách nhiệm hướng dẫn khách hàng và bảo quản hàng hóa ở quầy (kệ) do mình phụ trách. Hình thức này được áp dụng phổ biến ở các siêu thị hay phổ biến tại các cửa hàng tiện lợi như: circle k, vinmart,…

– Hình thức bán trả góp: Hình thức này được áp dụng phổ biến khi khách hàng muốn mua sản phẩm mà tại thời điểm hiện tại nguồn lực về tài chính là không đủ thì hình thức bán trả góp sẽ giúp các khách hàng thanh toán sản phẩm nhưng là ở tương lai; theo hình thức này, người mua được trả tiền mua hàng thành nhiều lần và vào từng thời điểm khác nhau thông thường là một tháng/lần hoặc có thể là 1 năm/lần tùy thuộc vào sự thỏa thuận giữ các bên. Doanh nghiệp thương mại, ngoài số tiền thu theo giá bán của sản phẩm thông thường còn thu thêm một khoản lãi do trả chậm của người mua. Đối với hình thức này, về thực chất, người bán vẫn có quyền sở hữu, (sở hữu ở đây là giá trị của sản phẩm); người bán chỉ mất quyền sở hữu khi người mua thanh toán hết tiền hàng và người mua phải có trách nhiệm thanh toán đúng hạn đến khi thanh toán hết giá trị của sản người thực sự mất quyền sở hữu. Tuy nhiên, về mặt hạch toán, khi giao hàng cho người mua, hàng hóa bán trả góp được xác định là đã được tiêu thụ và bên bán ghi nhận doanh thu đối với số lượng sản phẩm đã bán trả góp. Ta có thể thấy nhiều hình thức này được diễn ra trên các bản tin quảng cáo của các cửa hàng kinh doanh về laptop, điện thoại, phương tiện đi lại, đồ dùng khác,…..

– Hình thức bán hàng tự động: Bán hàng tự động là hình thức bán lẻ hàng hóa mà trong đó, các doanh nghiệp thương mại sử dụng các máy bán hàng tự động chuyên dùng cho một hoặc một vài loại hàng hóa nào đó đặt ở các nơi công cộng. Khách hàng sau khi bỏ tiền vào máy, máy sẽ tự động đẩy hàng ra cho người mua. Tiêu biểu cho loại hình này là các máy bán nước tự động, hay các máy bán thức ăn nhanh tự động được đặt tại các địa điểm thường xuyên có người đi lại như tại các cơ quan, bệnh viện, trường học,…

– Hình thức gửi đại lý bán hay ký gửi hàng hóa: Gửi đại lý bán hay ký gửi hàng hóa là một hình thức trung gian thương mại hoạt động bán hàng của doanh nghiệp sẽ được diễn ra qua một chủ thể trung gian trên cơ sở hợp đồng hình thức bán đại lý. Theo hình thức này các doanh nghiệp thương mại giao hàng cho cơ sở đại lý, ký gửi để các cơ sở này trực tiếp bán hàng. Bên nhận làm đại lý, ký gửi sẽ trực tiếp bán hàng, thanh toán tiền hàng và được hưởng hoa hồng đại lý hay nói cách khác bên nhận đại lý sẽ tiến hành quản lý và bán hàng hóa trong khoảng thời gian nhất định còn số hàng chuyển giao cho các cơ sở đại lý, ký gửi vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp thương mại cho đến khi doanh nghiệp thương mại được cơ sở đại lý, ký gửi thanh toán tiền hay chấp nhận thanh toán hoặc thông báo về số hàng đã bán được. Hàng hóa được đại lý giao dịch với khách hàng được xác định là đã tiêu thụ.

2.2. Đối với các doanh nghiệp thương mại kinh doanh xuất – nhập khẩu:

Việc bán hàng xuất khẩu trong các doanh nghiệp thương mại kinh doanh xuất – nhập khẩu có thể được tiến hành theo hai phương thức: xuất khẩu trực tiếp và xuất khẩu uỷ thác. Trong đó:

– Xuất khẩu trực tiếp là phương thức kinh doanh mà trong đó các doanh nghiệp sẽ trực tiếp tiến hành thảo luận, đàm phán với khách hàng để đi đến ký kết hợp đồng xuất khẩu nước ngoài; Bên cạnh đó các doanh nghiệp sẽ trực tiếp giao hàng đến địa điểm của khách hàng để thu lại tiền hàng.

– Xuất khẩu uỷ thác là phương thức kinh doanh mà trong đó các doanh nghiệp thương mại xuất – nhập khẩu không trực tiếp xuất khẩu hàng hóa và thu tiền hàng đến với khách hàng mà việc thực hiện các giao dịch sẽ thông qua bên thứ ba kinh doanh về xuất – nhập khẩu có uy tín thực hiện hoạt động xuất khẩu cho doanh nghiệp mình.