Phương pháp thay thế liên hoàn là gì? Nội dung và trình tự

Trong quá trình hoạt động kinh doanh của các chủ thể thì việc kết quả đạt được như thế nào luôn được các chủ thể này đặt lên hàng đầu. Cũng chính vì đặt sự quan tâm rất lớn đối với những vấn đề này cho nên du có bất kì một tác động nhỏ nào từ các nhân tố khác bên ngoài tới kết quả thì các chủ thể này cũng sẽ thực hiện các phương pháp để nhận biết  được mức độ ảnh hưởng của các nhân tố lên chỉ tiêu phân tích bằng cách thay thế lần lượt và liên tiếp các nhân tố việc làm này dựa trên phương pháp thay thế liên hoàn.

1. Phương pháp thay thế liên hoàn là gì?

Theo như thự tiến thì phương pháp xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố lên chỉ tiêu phân tích bằng cách thay thế lần lượt và liên tiếp các nhân tố từ giá trị gốc sang kì phân tích để xác định trị số của chỉ tiêu khi nhân tố đó thay đổi được biết đến và gọi chung với tên gọi đó chính là phương pháp thay thế liên hoàn trong qúa trình kinh doanh.

Tiếp theo đó là việc các chủ thể tham gia trong hoạt động kinh doanh sẽ thực hiện hoạt động so sánh trị số của chỉ tiêu vừa tính được với trị số của chỉ tiêu khi chưa có biến đổi của nhân tố cần xác định, ta sẽ tính được mức độ ảnh hưởng của nhân tố đó. Đồng thời thì theo như quy định trong lĩnh vực tài chính kinh doanh thì một trong những phương pháp tính toán kĩ thuật được sử dụng trong khoa học phân tích kinh tế được xác định ở đây đó chính là phương pháp thay thế liên hoàn. Và phương pháp này cũng đực xác định đó chính là một chỉ tiêu kinh tế chịu sự tác động của nhiều nhân tố.

Theo như thị trường thực tế và thông qua sự tìm hiểu và nhận biết của tác giả thì chỉ tiêu doanh số bán hàng của một doanh nghiệp hoạt động kinh doanh sẽ bao gồm ít nhất chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi hai nhân tố, đó là một là khối lượng bán hàng, và hai là giá bán hàng hóa. Đồng thời thì để có thể nghiên cứu mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố lên chỉ tiêu cần phân tích thì các nhà nghiên cứu và phân tích đã hông qua phương pháp thay thế liên hoàn để hoàn thành công việc này.

Cũng giống như các phương pháp kha thì trong nội dung phân tích về phương pháp thay thế liên hoàn thì tác giả cũng sẽ đưa ra nguyên tắc sử dụng phương pháp thay thế liên hoàn. Do đó để các nhà phân tích có thể thực hiện đươc việc phân tích phương pháp thay thế liên hoàn thì cần phải xác định đầy đủ các nhân tố ảnh hưởng lên chỉ tiêu kinh tế phân tích và thể hiện mối quan hệ các nhân tố ảnh hưởng đến chỉ tiêu phân tích bằng một công thức nhất định. Đồng thời thì, việc mà các nhà phân tích thực hiện hoạt động sắp xếp các nhân tố ảnh hưởng trong công thức theo trình tự nhất định và chú ý:

+ Một là, một phần trong phương pháp thay thế liên hoan thực hiện được phải dựa trên nhân tố khối lượng thay thế trước, nhân tố trọng lượng thay thế sau.

+ Hai là, một phần trong phương pháp thay thế liên hoan thực hiện được phải dựa trên nhân tố ban đầu thay thế trước, nhân tố thứ phát thay thế sau.

+ Ba là, một phần trong phương pháp thay thế liên hoan thực hiện được phải dựa trên các định ảnh hưởng của nhân tố nào thì lấy kết quả tính toán của bước trước để tính mức độ ảnh hưởng và cố định các nhân tố còn lại.

2. Nội dung và trình tự của phương pháp thay thế liên hoàn:

Như đã phân tích và nêu ra ở trên về phương pháp thay thế liên hoàn thì trong nội dung mục 2 này tác giả cũng sẽ khẳng định lại định nghĩa về phương pháp thay thế liên hoàn một lần nữa. Bởi vì có sự nhắc lại này là do muốn quý bạn đọc biết thêm về một tên gọi khác của phương pháp thay thế liên hoàn đó chính là phương pháp thay thế kiểu mắt xích. Do đó, phương pháp thay thế liên hoàn được sử dụng để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến kết qủa kinh tế khi các nhân tố ảnh hưởng này có quan hệ tích số,  thương số hoặc kết hợp cả tích và thương với kết quả kinh tế. Nội dung và trình tự của phương pháp này như sau:

– Đầu tiên, của phương pháp thay thế liên hoàn là phải biết đựơc số lượng các nhân tốt ảnh hưởng. Bên cạnh đó thì  mối quan hệ của phương pháp thay thế liên hoàn này phải có chungnhững chỉ tiêu phân tích và từ đó xác định được công thức tính chính xác nhất của chỉ tiêu.

– Thứ hai, tiếp theo của phương pháp thay thế liên hoàn đó là việc sắp xếp thứ tự các nhân tố theo một trình tự nhất định. Trong phương pháp thay thế liên hoàn thì thì việc sắp xếp cần phải tuân thủ quy định như sau:

Một là, nhân tố số lượng xếp trước, nhân tố chất xếp sau

Hai là, đối với trường hợp có nhiều nhân tố số lượng cùng ảnh hưởng thì nhân tố chủ yếu xếp trước nhân tố thứ yếu xếp sau và không đảo lộn trình tự này.

– Thứ ba, trong phương pháp thay thế liên hoàn sẽ tiến hành lần lượt thay thế từng nhân tố một theo trình tự nói trên. Do đó, nhân tố nào được thay thế, nó sẽ lấy giá trị thực tế từ đó, còn các nhân tố chưa được thay thế phải giữ nguyên giá trị ở kỳ gốc hoặc kỳ kế hoạch

– Cuối cùng, trong phương pháp thay thế liên hoàn có bao nhiêu nhân tố phải thay thế bấy nhiêu lần và tổng hợp ảnh hưởng của các nhân tố phải bằng với đối tượng cụ thể của phân tích.

Để làm rõ các vấn đề lý luận ở trên, có thể lấy một số ví dụ khái quát như sau:

Ví dụ 1: Giả định chỉ tiêu D cần phân tích; D tuỳ thuộc vào 3 nhân tố ảnh hưởng, theo thứ tự d, e và g; các nhân tố này có quan hệ tích số chỉ tiêu A, từ đó chỉ tiêu A được xác định cụ thể như sau:

D = d.e.g

Ta quy ước thời kỳ kế hoạch được ký hiệu là số 0 (số không) còn kỳ thực tế được ký hiệu bằng số 1 (số một) – Từ quy ước này, chỉ tiêu D kỳ kế hoạch và kỳ thực tế lần lượt được xác định như sau:

D₀ = d₀ . e₀ . g₀ và

D₁ = d₁ . e₁ . g₁

Đối tượng cụ thể của phân tích được xác định là:

D1 – D0 = HD

Chênh lệch nói trên có thể được giải thích bởi ảnh hưởng của ba nhân tố cụ thể là d, e và g; bằng phương pháp thay thế liên hoàn, mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố lần lượt được xác định như sau:

– Thay thế lần 1: Thay thế nhân tố d:

d1 . e₀ . g₀ – d₀ . e₀ . g₀ = Hd

   Da là ảnh hưởng của nhân tố d.

– Thay thế lần 2: Thay thế nhân tố e.

d₁e₁g₀ – d₁e_0g0 = He

   He  là kết quả ảnh hưởng của nhân tố e.

– Thay thế lần 3: Thay thế nhân tố g.

d₁ . e₁ . g₁ – d₁e₁g₀ = Hg

  Hg là nhân tố ảnh hưởng của nhân tố g.

– Tổng hợp ảnh hưởng của ba nhân tố, ta có:

Hd + He +Hg = HD = D₁ – D₀

Ví dụ 2: Chỉ tiêu E cần phân tích: B tuỳ thuộc vào ba nhân tố, theo thứ tự d, e, g; các nhân tố này có quan hệ kết hợp cả thương và tích với chỉ tiêu E, từ đó E được xác định như sau:

E= dg/e

Ta cũng quy ước như ví dụ 1, từ đó E₀ và E₁ lần lượt được xác định như sau:

E= d₀g₀/e₀  và E₁= d₁g₁/e₁

Khi so sánh giữa E₁ với E₀, ta  có:

E₁ – E₀ = HE

HE cũng do ảnh hưởng của ba nhân tố d, e, g và bằng phương pháp thay thế liên hoàn,  mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố lần lượt xác định được như sau:

– Do ảnh hưởng của nhân tố d (thay thế lần 1):

d₁g₀/e₀  – d₀g₀/e₀  = Hd

Do ảnh hưởng của nhân tố e (thay thế lần 2):

d₁g₀/e₁  – d₁g₁/e₀  = He

Do ảnh hưởng của nhân tố g (thay thế lần 3):

d₁g₁/e₁  – d_1g1/e₀  = Hg

Tổng hợp ảnh hưởng của cả ba nhân tố, ta có:

Hd + He + Hg = HE = E1 – E0

Như vậy, có thể thấy rằng thì từ ví dụ đã trình bày ở trên ở mỗi lần thay thế, giữa các đại lượng khi loại trừ lẫn nhau tồn tại các thừa số chung. Đối với ví dụ ở lần thay thế thứ nhất, có các thừa số chung là e0, g0; ở lần thay thế thứ hai, các thừa số chung là d1, g0, còn ở lần thay thế thứ ba, các thừa số chung là d1, e1.