Đoạn trích "Xã trưởng - Mẹ Đốp" thể hiện sự thông minh và bản lĩnh của người phụ nữ trong việc bảo vệ danh dự của mình và đối đầu với quyền thế thống trị của xã trưởng. Dưới đây là bài Phân tích Xã Trưởng - Mẹ Đốp ngắn gọn và hay nhất, mời bạn đọc theo dõi.
Mục lục bài viết
1. Giới thiệu khái quát về tác giả:
GS Hà Văn Cầu sinh năm 1927 tại Đông Hưng, Thái Bình, GS Hà Văn Cầu đã có nhiều đóng góp cho nghệ thuật chèo truyền thống ngay từ thập niên 1950. Ông là một trong những người thành lập đoàn chèo Cổ Phong (tiền thân của đoàn chèo Hà Tây), và trực tiếp đứng ra nghiên cứu, sưu tầm về mảng tri thức chèo cổ trong dân gian.
Trong gần 60 năm tiếp theo đó, nhiều công trình của GS Hà Văn Cầu đã được sử dụng làm tư liệu nghiên cứu, giáo trình giảng dạy cho sinh viên trường Đại học Sân khấu điện ảnh Hà Nội. Một số công trình này từng được giới thiệu tại các nền sân khấu của Đức, Pháp, Nhật Bản… và được đánh giá cao.
2. Dàn ý phân tích Xã Trưởng – Mẹ Đốp:
2.1. Chủ đề, nội dung đoạn trích:
– Chủ đề chính của đoạn trích: Chủ đề chính ở đây là tiết lộ sự ác độc và sử dụng quyền lực của quan lại trong xã hội phong kiến.
– Nội dung của đoạn trích: Trong đoạn trích này, xã trưởng đã ghé thăm nhà mẹ Đốp và muốn thông báo với toàn thể người làng về việc Thị Mầu không chồng mà chửa hoang.
2.2. Phân tích đoạn trích:
Tình huống xã trưởng đến nhà mẹ Đốp với mục đích yêu cầu bố Đốp tham gia vào việc thông báo cho cả làng về tình trạng Thị Mầu- người không có chồng nhưng lại mang bầu. Tùy nhiên khi xã trưởng đến, bố Đốp không có mặt tại nhà. Xã trưởng tỏ ra kiên nhẫn và tự tin, thể hiện vị thế và tầm quan trọng của mình so với người khác, và đặt ra đề nghị, yêu cầu như một thách thức: “Làm cái thứ mõ thì bằng với sắc cái gì?”. Mẹ Đốp cố gắng giải thích tình huống bằng việc nói rằng bố Đốp đã đi theo hầu cụ Bá lên tỉnh lĩnh bằng rồi. Sau đó, xã trưởng yêu cầu mẹ Đốp đi rao mõ thay cho bố Đốp, và mẹ Đốp không chịu bóng gió, đòi đối đầu với xã trưởng bằng cách sử dụng lời lẽ đanh thép để đánh đồng họng hành hắn. Xã trưởng cố gắng làm quen và tán tỉnh mẹ Đốp, khen ngợi và đề nghị gửi một đứa con cho mẹ Đốp nuôi. Tuy nhiên, mẹ Đốp thụ đáo và từ chối một cách khéo léo, đánh đòn xã trưởng bằng cách nói rằng bố Đốp đã nghe thấy và sẽ ghen nếu biết điều này. Cuối cùng, xã trưởng tìm cách quấy rối và tấn công mẹ Đốp, khiến mẹ Đốp phải la hét khi bị xã trưởng ăn hiếp.
2.3. Đánh giá đoạn trích:
– Nội dung của đoạn trích:
Trong đoạn trích, nhân vật mẹ Đốp và xã trưởng được sử dụng để đại diện cho hai tầng lớp xã hội khác nhau: mẹ Đốp đại diện cho giai cấp bị trị, trong khi xã trưởng đại diện cho giai cấp thống trị trong xã hội phong kiến. Thông qua đoạn trích này, tác giả dân gian có hai mục tiêu:
+ Lên án và châm biếm thành phần quan lại ô hợp và xấu xa trong xã hội. Xã trưởng được mô tả như một người tự phụ, khinh thường người dân, và sử dụng quyền lực của mình một cách bất công. Mẹ Đốp, trong khi đó, đứng lên để đối đầu với xã trưởng và bảo vệ quyền tự do và phẩm chất của mình.
+ Đề cao vẻ đẹp phẩm chất của người phụ nữ, như thể hiện qua mẹ Đốp. Mẹ Đốp không chịu sự áp bức và đánh đổi giữa lòng tự trọng và quyền lợi cá nhân, thể hiện lòng can đảm và sự kiên định trong bảo vệ danh dự của mình.
– Về mặt nghệ thuật:
+ Giọng điệu của đoạn trích là hài hước, châm biếm và mỉa mai. Tác giả sử dụng ngôn từ dung dị và mộc mạc để tạo ra một tác phẩm gần gũi với đời sống sinh hoạt của nhân dân, giúp tạo ra sự thụ động và thân thiện trong câu chuyện.
3. Phân tích Xã Trưởng – Mẹ Đốp đạt điểm cao:
Chèo cổ, một biểu diễn nghệ thuật dân gian độc đáo của Việt Nam, đã thể hiện tinh thần dân tộc và những bức tranh xã hội phong kiến qua vở chèo “Quan âm Thị Kính,” một trong bảy vở chèo kinh điển. Trong đoạn trích “Xã trưởng – Mẹ Đốp,” tác giả dân gian vô cùng sắc sảo trong việc tố cáo bản chất xấu xa và bệnh hoạn của các quan lại trong xã hội phong kiến. Khởi đầu bằng việc xã trưởng đến thăm nhà mẹ Đốp để yêu cầu bố Đốp đi rao mõ, bố cáo với toàn thể dân làng về việc chửa hoang của Thị Mầu, người không có chồng nhưng mang thai. Ngay từ lúc này, xã trưởng tự hào và tỏ ra khinh người, cho thấy sự kiêng nhẫn của hắn và tự cao vị mình khi hỏi một cách mỉa mai: “Làm cái thứ mõ thì bằng với sắc cái gì?”.Mẹ Đốp thể hiện sự can đảm và thông minh khi đáp lại xã trưởng bằng lời giải thích thông minh: “Dạ bố cháu cắp tráp theo hầu cụ Bá lên tỉnh lĩnh bằng rồi ạ!”. Bằng cách này, cô ấy không chỉ đối đầu với xã trưởng mà còn bảo vệ danh dự của gia đình mình. Khi xã trưởng yêu cầu mẹ Đốp đi rao mõ thay cho chồng, mẹ Đốp không chịu thua, luôn sử dụng lời lẽ đanh thép để đánh đối xã trưởng. Điều này tạo nên một cuộc đấu khẩu gay gắt giữa họ. Cuối cùng, xã trưởng cố gắng tán tỉnh mẹ Đốp và gạ gẫm, nhưng mẹ Đốp vẫn khôn khéo từ chối và tạo ra tình huống hài hước khi nói rằng bố Đốp sẽ ghen nếu biết điều này. Tất cả những diễn biến này không chỉ tạo ra một tác phẩm nghệ thuật hài hước và châm biếm mà còn chứng minh tài năng nghệ thuật của tác giả dân gian trong việc thể hiện xã hội phong kiến và con người trong nó. Đoạn trích này bắt đầu bằng việc xã trưởng tự giới thiệu mình, sử dụng lời xưng danh, để người đọc có cái nhìn ban đầu về tên tuổi và vị trí xã trưởng trong xã hội. Bởi vì hắn là một quan trên, hắn tỏ ra khinh người và tự đặt mình lên trên người khác. Khi mẹ Đốp nêu ra lý do cho sự vắng mặt của chồng mình – rằng ông đã đi lên tỉnh để làm việc và lấy bằng, xã trưởng lập tức lấy lời chế nhạo và châm biếm: “Làm cái thứ mõ thì bằng với sắc cái gì?”. Tuy nhiên, mẹ Đốp không để bản thân bị đè bẹp. Bằng cách nhanh nhạy và thông minh, cô ấy đã giải thích một cách thấm thía: “Dạ bố cháu cắp tráp theo hầu cụ Bá lên tỉnh lĩnh bằng rồi ạ.” Trong câu trả lời này, mẹ Đốp không chỉ làm rõ tình huống của chồng mình mà còn tạo ra một tình huống ngang bằng giữa bà và xã trưởng. Cách cô ấy thể hiện sự thông minh và bản lĩnh trong cuộc đấu khẩu, không để cho xã trưởng có cơ hội coi thường hay làm nhục gia đình mình. Điều này làm nổi bật sự kiên định và tự trọng của mẹ Đốp trong việc bảo vệ danh dự của gia đình và xã hội trước sự châm biếm và sự tự phụ của xã trưởng. Đồng thời, đoạn trích này cũng thể hiện sự tài năng nghệ thuật của tác giả dân gian trong việc tái hiện xã hội phong kiến và con người trong đó thông qua những tình huống và cuộc đấu khẩu sắc sảo. Khi bố Đốp vắng nhà, xã trưởng đã buộc phải yêu cầu mẹ Đốp thay thế để thực hiện công việc rao mõ. Mẹ Đốp, trong khi đó, không chịu yếu đuối. Bằng cách xưng danh và thể hiện bản thân thông qua bài thơ, cô ấy tỏ ra hãnh diện và tự tin, khiến người ta phải lắng nghe và tôn trọng. Mẹ Đốp đầu tiên xưng danh và tạo ấn tượng mạnh mẽ về bản thân: “Chẳng giấu gì mẹ Đốp là tôi Tuy hình dung miệng nói dằng cò Khách đến nhà, Đốp mới bò ra Miệng chào khách những câu như cắt Ngày hôm nay xướng ca lạc đạo Dựng mõ lên cung phụng làm trò.” Từ những lời này, ta thấy mẹ Đốp tự hào về công việc của mình, dù bị xem thường bởi xã trưởng và người khác. Cô ấy biết rằng công việc của mình đóng vai trò quan trọng trong làng, và bằng cách này, cô ấy thể hiện sự kiêng nhẫn và sự tự tin trong cuộc đấu tranh. Mẹ Đốp cũng thông minh khi đáp trả xã trưởng bằng cách giải thích tình huống của chồng mình: “Dạ bố cháu cắp tráp theo hầu cụ Bá lên tỉnh lĩnh bằng rồi ạ.” Với cách này, cô ấy không chỉ tỏ ra thông minh và thông thạo trong việc quản lý gia đình mình mà còn đối đầu với xã trưởng một cách mạnh mẽ. Cô ấy chứng minh rằng người phụ nữ không chỉ có thể thể hiện sự kiên định và tự trọng của mình mà còn có khả năng ứng biến thông minh trong cuộc sống hàng ngày. Tại cuộc đối đầu với xã trưởng, mẹ Đốp không chỉ tỏ ra kiên định và tự hào, mà còn chế nhạo, chọc tức hắn: “Điều phải trái tôi nay trước bảo!” “Dạ, nó là thế này: Con chưa ra trải chiếu thì làng ngồi xuống đất hay sao?”. Từng câu, từng chữ của cô ấy tỏ ra thông minh và sắc bén, khiến xã trưởng trở nên tức giận và không biết phản đối như thế nào. Cuối cùng, mẹ Đốp đọc bài thơ, kết hợp việc giới thiệu công việc của mình và châm biếm xã trưởng: “Thầy khen thơ hay thì chép lấy đem về nhà mà treo!”. Mẹ Đốp không chỉ xưng danh mình mà còn thể hiện sự thông minh và sự đánh đấm thông qua từng chi tiết trong cuộc đối đầu với xã trưởng.
Thị ta là một người phụ nữ mạnh mẽ, tự tin, và thông minh, và đoạn trích này thể hiện sự thăng hoa của bà trong tình huống này. Mẹ Đốp đặt câu hỏi, “Sao thầy lại cứ nhìn tôi thế vậy?”, khiến xã trưởng lợi dụng tình huống để gạ gẫm và tán tỉnh, nói rằng “Nhà Đốp lớp này xem ra bảnh gái dễ coi lắm nhỉ?”, và đề nghị gửi con cho mẹ Đốp. Mẹ Đốp thông minh khi phản đối và nói rằng bố Đốp sẽ ghen. Xã trưởng, nhận ra mình rơi vào tình huống khó xử, đáp lại bằng cách nói “Thấy mày mát tay nên tao định sang gửi mày nuôi hộ vài đứa chứ tao lại thèm…thèm…ấy à? Dở hồn!”. Hắn sau đó yêu cầu mẹ Đốp đi rao mõ. Khi mẹ Đốp hỏi về cách rao, cô vẫn tiếp tục chọc tức xã trưởng bằng cách đề xuất “Nhà cháu đi trước đánh mõ, thầy đi sau rao hộ nhà cháu,” khiến xã trưởng tức giận. Hành động của xã trưởng bỏ miệng vào dải yếm của mẹ Đốp là một chi tiết châm biếm và đánh đối mạnh mẽ. Trong xã hội phong kiến, vai trò của phụ nữ thường bị đánh giá thấp, và việc làm của mẹ Đốp bị xã trưởng xem như dơ bẩn và ô uế. Xã trưởng tức giận vì mẹ Đốp chơi xỏ, và anh đã đánh cô. Tưởng rằng mẹ Đốp dễ bắt nạt, nhưng thị lại thể hiện sự thông minh và sắc bén bằng cách la lớn và tố cáo xã trưởng trước cả làng xóm. Hành động này của mẹ Đốp không chỉ bảo vệ danh dự của mình mà còn tiết lộ bản chất đê tiện của xã trưởng. Trong đoạn trích này, nhân vật mẹ Đốp và xã trưởng đại diện cho hai giai cấp khác nhau trong xã hội phong kiến. Tác giả sử dụng giọng điệu hài hước, châm biếm và mỉa mai, cùng với ngôn từ đơn giản và gần gũi với cuộc sống hàng ngày để lên án và đánh đối với bộ phận quan lại xấu xa và thống trị. Đoạn trích “Xã trưởng – Mẹ Đốp” thể hiện sự thông minh và bản lĩnh của người phụ nữ trong việc bảo vệ danh dự của mình và đối đầu với quyền thế thống trị của xã trưởng.
