Các loại chứng khoán phái sinh? Cách chơi phái sinh VN30?

Thị trường chứng khoán phái sinh chỉ mới chính thức lọt vào tầm ngắm của các nhà đầu tư Việt Nam từ năm 2017. Do đây là một công cụ tài chính khá phức tạp, đòi hỏi nhiều kiến ​​thức về tài chính và đầu tư nên nhiều nhà đầu tư còn do dự khi tham gia thị trường chứng khoán phái sinh. Bài viết dưới đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các loại chứng khoán phái sinh và cách chơi phái sinh VN30?

1. Chứng khoán phái sinh là gì?

Trên thị trường chứng khoán, ngoài cổ phiếu và trái phiếu, chứng khoán phái sinh cũng được coi là công cụ tài chính mang lại lợi nhuận cho nhà đầu tư.

Về cơ bản, chứng khoán phái sinh là một sản phẩm tài chính dưới dạng hợp đồng, giá trị của nó phụ thuộc vào giá của một hoặc nhiều tài sản cơ sở, chẳng hạn như chứng khoán, chỉ số chứng khoán và giá của các tài sản khác (nông sản, kim loại, v.v.) .

Các công cụ phái sinh hoạt động trên cơ sở thị trường chứng khoán Việt Nam và cho phép các nhà đầu tư đặt cược vào sự biến động trong tương lai của tài sản cơ sở. Các nhà đầu tư kiếm được lợi nhuận nếu tài sản cơ bản di chuyển như mong đợi, nếu không họ sẽ thua cược.

2. Các loại chứng khoán phái sinh:

CKPS bao gồm bốn loại chính như sau:

– Hợp đồng kỳ hạn hay Forwards là khối lượng hàng hóa nhất định được xác lập bằng một thỏa thuận mua bán, tại một thời điểm được xác định trước trong tương lai nhưng đã được ấn định giá cả ngay tại thời điểm ký kết hợp đồng.

– Hợp đồng tương lai còn có tên gọi Futures tương tự như một hợp đồng có kỳ hạn nếu xét về bản chất. Nhưng điểm đặc biệt là hợp đồng tương lai giống như loại hàng hóa cơ sở, khối lượng hàng hóa, phương thức thanh toán hay thời gian đáo hạn vì đều đã được chuẩn hóa các điều kiện của hợp đồng. Đồng thời việc chuẩn hóa này cũng là điều kiện cần và đủ để hợp đồng tương lai có thể giao dịch trên các cơ sở giao dịch chứng khoán với mức giá được niêm yết.

– Hợp đồng hoán đổi (Swaps) được xem là việc hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các tài sản cơ sở trong tương lai được thỏa thuận trước Trong hợp đồng được quy định rõ thời điểm hoán đổi và phương thức tính toán các dòng tiền.

– Hợp đồng quyền chọn Options. Đây là hợp đồng cho phép người mua có quyền mua hoặc bán một tài sản cơ bản vào một thời điểm được xác định trước trong tương lai với mức giá đã được xác định từ trước.

3. Ngày đáo hạn chứng khoán phái sinh là như thế nào?

Gần giống với thuật ngữ chứng khoán phái sinh. Tiếp theo chúng ta hãy tìm hiểu ngày đáo hạn phái sinh chứng khoán là gì?

Tương tự với thuật ngữ đáo hạn phái sinh. Ngày chứng khoán đáo hạn phái sinh là ngày cuối cùng của hợp đồng phái sinh đang hoạt động.

Trong một số trường hợp đặc biệt khi ngày đáo hạn phái sinh chứng khoán rơi vào những ngày lễ thì ngày trước đó sẽ được tính như ngày đáo hạn phái sinh. 

Tại Việt Nam, ngày hết hạn của chứng khoán phái sinh là thứ 5 và tuần thứ 3 của tháng đáo hạn. Bạn có thể đã nghe các thuật ngữ như Thứ Năm Đen Tối trên các phương tiện truyền thông. Thứ Năm đen tối đề cập đến sự hết hạn của các công cụ phái sinh khi thị trường giảm.

Ở Mỹ, ngày mà chứng khoán đáo hạn phái sinh là thứ Sáu, tuần thứ ba của tháng đáo hạn. Từ đó thuật ngữ Black Friday ra đời để chỉ những ngày đáo hạn phái sinh chứng khoán vào tháng 12 của nước Mỹ. 

Tháng đáo hạn ở đây được tính là tháng hiện tại, tháng tiếp theo và tháng cuối cùng của hai quý gần nhất. Vì vậy, tháng đáo hạn được tính là tháng hiện tại cộng với tháng liền kề trước và tháng liền kề sai. 

Tức là tháng đáo hạn là tháng ở hiện tại cùng với 2 tháng liền kề trước và sau tháng này. Ngày làm việc liền sau ngày đáo hạn được gọi là thanh toán khi đáo hạn. Số tiền tăng/giảm được hạch toán vào tài khoản của khách hàng trong giá trị lãi lỗ tương ứng tại thời điểm tất toán hợp đồng.

4. Giá chứng khoán phái sinh trước 2 ngày đáo hạn:

Đối với đầu tư chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư không cần quan tâm đến thời điểm trước ngày hết hạn, nhưng cần quan tâm đến ngày hết hạn của chỉ số VN30. Thông thường, trong thời gian hết hạn của hợp đồng phái sinh, hầu hết các biến động của thị trường là tương đối mạnh và nó có thể đột ngột tăng từ điểm thấp lên điểm cao.

Cùng với xu hướng bán ra mạnh mẽ của các công ty môi giới, giá cổ phiếu thường giảm khi mở cửa thị trường, thậm chí biến động liên tục khiến nhà đầu tư khó dự đoán giao dịch.

Vì vậy, nếu bạn là nhà đầu tư mới chưa thực sự tiếp xúc với thị trường chứng khoán phái sinh thì đừng mạo hiểm mà hãy lựa chọn đầu tư vào chứng khoán an toàn hơn như chứng khoán cơ sở với sự biến động không cao và mang tính an toàn cao hơn rất nhiều. 

5. Giá chứng khoán phái sinh trong ngày giao dịch đầu tiên: 

Giá của chứng khoán phái sinh thực chất dựa trên giá trị mã chứng khoán của thị trường cơ sở nên mọi người có thể hiểu đơn giản là thời điểm mở cửa của ngày giao dịch đầu tiên khi hợp đồng phái sinh bắt đầu hoạt động. Giá dẫn xuất là giá tham chiếu của mã chứng khoán cơ sở, là giá đóng cửa vào ngày giao dịch cuối cùng của ngày hôm trước.

Giá của chứng khoán phái sinh trong ngày đầu tiên có thể được xác định bằng cách tham khảo bảng giá của chỉ số VN30 niêm yết trên sàn, những  môi giới viên cũng hỗ trợ cập nhật giá thường xuyên để mọi người lưu ý.

6. Chứng khoán phái sinh VN30 là gì?

Chứng khoán phái sinh VN30 là một loại công cụ tài chính có giá trị phụ thuộc vào chỉ số VN30. Tên gọi chính xác của chứng khoán phái sinh VN30 là hợp đồng tương lai chỉ số VN30. Đặc biệt trên thị trường phái sinh Việt Nam, sản phẩm cơ sở chủ yếu xoay quanh nhóm cổ phiếu VN30 – thể hiện xu hướng của thị trường giao dịch, biến động lên xuống.

Chứng khoán phái sinh VN30 giúp nhà đầu tư kiếm được lợi nhuận không chỉ khi giá nhóm cổ phiếu VN30 tăng mà ngay cả khi giá cổ phiếu giảm nhà đầu tư vẫn có thể kiếm được tiền. 

Dựa vào sự biến động và thay đổi của chỉ số VN30 có đúng như kỳ vọng, dự đoán hay không để nhà đầu tư kiếm lời.

7. Cách chơi phái sinh VN30:

Chứng khoán phái sinh VN30 được trao đổi qua hợp đồng tương lai chỉ số VN30. Vì vậy nếu muốn chơi chứng khoán phái sinh VN30 cần phải hiểu rõ về cách vận hành của hợp đồng tương lai chỉ số VN30. 

Ra mắt vào ngày 10/08/2017, hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch chính thức trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh là chỉ số VN30. Chỉ số bao gồm 30 cổ phiếu niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán TP.HCM (HSX) có giá trị vốn hóa và thanh khoản cao nhất so với các yếu tố kỹ thuật khác. Một số cổ phiếu hiện có mặt trong rổ VN30 gồm: FPT, VIC, MWG, MSN, VCB, VNM…

Bảng dưới đây mô tả các nội dung chính của hợp đồng tương lai chỉ số VN30

Đối với hợp đồng tương lai, nhà đầu tư có thể tham gia với hai vị thế mua hoặc bán:

– Vị thế mua (long position): nhà đầu tư có nhu cầu mua tài sản cơ sở hoặc kỳ vọng giá tài sản đó sẽ tăng.

– Vị thế bán (short postion): nhà đầu tư có nhu cầu bán tài sản cơ sở hoặc kỳ vọng giá tài sản đó sẽ giảm.

Ví dụ dưới đây sẽ minh họa cụ thể hơn về cách thức giao dịch hợp đồng tương lai:

Giả sử, ngày 22/5/2020, chỉ số VN30 là 850 điểm

Nhà đầu tư A dự báo chỉ số VN30 sẽ có xu hướng tăng lên ở mức 900 điểm vào thời điểm cuối tháng 6/2020. Do đó căn cứ vào tình hình nhà đầu tư này đã mua 01 hợp đồng VN30F2006 (hợp đồng đáo hạn tháng 06/2020) với mức giá là 860 điểm chỉ số. Như vậy quy mô của hợp đồng này sẽ ở con số là 100.000 đồng * (điểm chỉ số VN30 tương lai) = 86 triệu đồng. Tuy vậy, chỉ cần số tiền ký quỹ ban đầu bằng 13% quy mô hợp đồng, tức 11,2 triệu đồng, nhà đầu tư đã có thể tham gia giao dịch.

Trong khi đó, nhà đầu tư B lại dự báo ngược lại rằng chỉ số VN30 dang có xu hướng giảm xuống ở mức 800 điểm, lúc này nhà đầu tư B sẽ tiến hành bán 01 hợp đồng VN30F2006 với mức giá 860 điểm chỉ số. Khi đó giả sử các lệnh mua bán của nhà đầu tư A và B sẽ được khớp với nhau.

Nếu các nhà đầu tư giữ hợp đồng đến ngày đáo hạn, giả sử là ngày 18/06/2020, theo đúng dự đoán của nhà đầu tư A chỉ số VN30 tăng lên và đóng cửa tại 890 điểm và mức chỉ số đóng cửa này được dùng làm giá thanh toán cuối cùng cho hợp đồng tương lai VN30F2006. Như vậy, Nhà đầu tư A dự đoán đúng xu hướng của thị trường, mức lãi cuối cùng của nhà đầu tư A được xác định như sau: Nhà đầu tư A lãi = (890-860)*100.000 đồng = 3 triệu đồng. Và ngược lại nhà đầu tư B dự đoán sai và sẽ chịu mức lỗ là 3 triệu đồng.

Ngoài ra các nhà đầu tư có thể đóng các vị thế mua hoặc bán của mình để thu lãi trước khi hợp đồng đáo hạn bằng cách thực hiện các lệnh ngược với vị thế mà mình đang nắm giữ